Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Bertina Greven was tot september 2021 als adviseur verbonden aan School & Veiligheid. Ze hield zich onder andere bezig met de Week van Inclusie voor het mbo.
Eigenlijk wil ik in mijn werk grootse dingen doen. Ik wil dat iedereen zich veilig voelt, dat we allemaal op een constructieve manier samenwerken en dat alle jongeren met een diploma en een plan voor de toekomst van school gaan. Mooie ambities, maar intussen weet ik natuurlijk ook dat het veel vaker gaat om de kleine dingen die ertoe doen. Het verhaal van Peter laat zien dat hij juist behoefte had aan iets dat klein lijkt, maar het niet is.
Op zijn dertiende werden zijn vader en zijn moeder vlak na elkaar werkloos. Dat had grote impact op het gezin: moeder werd depressief en voelde zich machteloos, vader was vooral boos en de oudere broer zette zich af tegen alles en vluchtte naar vrienden. Peter was degene die het allemaal bij elkaar moest zien te houden. Soms liet hij wat van zijn zelf verdiende geld achter op de keukentafel. De situatie ging hem niet in de koude kleren zitten. “Ik ben de fout in gegaan en heb risico’s genomen. Zo reed ik als 15-jarige al stiekem auto en ging ik pillen gebruiken. Pillen om rustig te worden en pillen om actief te zijn. Dat deed ik niet om te vluchten, maar het hielp me wel om te blijven presteren.”
Peter wilde niet over zijn problemen praten. Met niemand. Vertellen over moeilijkheden was zwak. Voor hem was het belangrijk dat hij gezien werd als sterk en dat hij het kon volhouden. Uiteindelijk heeft hij iemand ontmoet in een soortgelijke situatie. Met haar kon hij wel praten en leerde hij dat jezelf uitspreken ruimte geeft. Hij zag ook dat haar situatie nog ingewikkelder was dan die van hem. “Als zij kan proberen een beter leven te krijgen, waarom kan ik dat dan niet?”
Toen hij vijftien was, wisselde Peter van school. De sfeer op de oude school was niet goed en hij had zich aangewend om het op te nemen voor klasgenoten die gepest werden. Dat deed hij niet met woorden, maar met vechten. Peter wist uit ervaring hoe erg het is om gepest te worden. Op de basisschool kon hij zich er nog niet tegen verweren, in het voortgezet onderwijs wel. Op zijn nieuwe school ging het best goed: hij haalde goede cijfers en hij viel niet negatief op in de klas. Er werd verder niet gevraagd naar zijn persoonlijke leven.
Peter zegt dat hij zijn leraren ziet als voorbeeld. Wanneer iemand enthousiast een verhaal vertelt over een gebeurtenis lang geleden, dan wil hij meer weten over geschiedenis. Zo raakte hij ook geïnteresseerd in aardrijkskunde en geschiedenis. Maar praten met een leerling is nog wel een vak apart. “Ik heb gemerkt dat leraren dat vaak doen omdat het moet. Het is nu eenmaal zo afgesproken, dus zo’n leraar werkt in tien minuten een briefje met onderwerpen af en dan is het klaar. Terwijl het zo zou moeten zijn dat je iemand laat praten en dat daar geen limiet op zit. Als leerling voel je direct wanneer interesse echt is of wanneer het een kwestie is van moeten.”
Peter heeft wel een oplossing hoe dat beter kan (want intussen studeert hij en merkt hij dat het op de universiteit anders is geregeld). “Zorg ervoor dat een mentor elke week een uur beschikbaar is. Dan kun je als leerling zelf bepalen wanneer je er naartoe gaat om iets te bespreken.” Hij denkt ook dat de leerkracht er moet zijn voor de leerling en niet omgekeerd. “Nu gaat iets van boven naar beneden, maar dat zou precies andersom moeten zijn.”
In het verhaal van Peter vallen me een aantal belangrijke woorden op: echte interesse, er zijn, voorbeeldfunctie. En ineens moest ik denken aan een jong meisje dat ik ontmoet heb tijdens haar stage. Zij uitte de wens: “Als ze maar eens een keer zouden vragen hoe het met mij gaat in plaats van alleen maar te praten over cijfers en studievoortgang en zo…” Misschien is het wel zo dat we juist indruk maken wanneer we ons richten op die kleine en grootse momenten van aandacht. Wanneer we rust hebben om naar een verhaal te luisteren en de juiste vragen weten te stellen. Natuurlijk wil je dat een leerling een diploma haalt. Natuurlijk moet dat óók aan de orde komen en zul je tijd moeten besteden aan lessen, leerlingdossier, toetsen en voortgang. Maar laten we niet vergeten dat er misschien ook andere dingen zijn die ertoe doen en die het verschil maken. Veel is niet nodig: aandacht, echte interesse, er zijn. Peter heeft het lijstje al voor ons gemaakt.
Met Peter gaat het goed. Zijn belangstelling voor geschiedenis en aardrijkskunde hebben zich vertaald in ‘International Studies’ en hij leert nu Japans, een taal die bijna onmogelijk is om te leren. Binnenkort vertrekt hij naar de andere kant van de wereld om daar stage te lopen. Ik kijk er met bewondering naar en wens hem ‘goede reis’.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
