Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Elsemiek Schepers was tot oktober 2023 adviseur Sociale Cohesie & Seksuele Integriteit bij Stichting School & Veiligheid.
Marijke van der Zalm is adviseur op het thema pesten en is projectleider van de Week Tegen Pesten.
Sylvia van Bragt was tot januari 2022 werkzaam bij School & Veiligheid als adviseur op het thema pesten en sociale cohesie. Ze werkte tevens aan het project ‘Burgerschap op de Basisschool’.
Als adviseurs sociale schoolveiligheid op scholen zijn wij altijd erg geïnteresseerd in ervaringen van leraren en leerlingen. Deze persoonlijke verhalen helpen ons om dicht bij de praktijk te blijven en ons werk zo goed mogelijk te doen. We delen niet alleen successen, maar ook aangrijpende verhalen waar de sociale veiligheid van leerlingen of onderwijsprofessionals in het geding is. Zoals het verhaal van Stef, die zich niet veilig voelt op school. Een aangrijpend relaas, maar ook een verhaal met een prachtige boodschap.
Stef is een jongen van 9 jaar. Stef speelt graag met Barbies en My Little Pony en loopt het liefst op hakken. Ook zingt Stef graag en volgt hij zangles. Onze collega Sylvia van Bragt bezocht Stef, zijn gezin en zijn zanglerares.
Zanglerares Babz Verhoeven deelt met ons dat Stef tijdens zijn zangles ontroerd vertelde over de kinderen die hem afstoten en pesten. Voor even leek het erop dat zijn deelname aan Holland’s got Talent zijn plek in de groep verbeterde, maar een week later ebde dat weer weg en was hij weer ‘die rare jongen’. Ondanks dat Stef zich niet schaamt voor wie hij is, liet het gepest hem niet los. Stefs wens is dat iedereen zichzelf kan zijn. Dat bracht hem op het idee om hierover een liedje te maken samen met zijn zanglerares. Stefs single heet: ‘Als je jezelf kunt zijn’.
“Het maakt niet uit of je van pop houdt of klassiek, of je met Barbies speelt of niet. Het maakt niet uit, want het mag er allemaal zijn, alleen dan is het leven pas fijn, als je jezelf kunt zijn.” ‘Als je jezelf kunt zijn’- Stef
*Dit filmpje is door collega Sylvia zelf opgenomen met haar telefoon, i.v.m. de coronamaatregelen.
Stef heeft gelijk! Het maakt niet uit, of eigenlijk, het zou niet uit moeten maken. De realiteit is helaas dat het vaak wél uitmaakt. Leerlingen wijzen elkaar af en sluiten elkaar buiten op basis van afwijkend gedrag. Er zijn ten aanzien van jongens en meisjes maatschappelijke normen en verwachtingen over hoe zij zich horen te gedragen, gebaseerd op stereotype beelden. Jongens die zich niet jongensachtig genoeg gedragen en meisjes die zich niet meisjesachtig genoeg gedragen, lopen hierdoor meer risico om gepest en buitengesloten te worden. Het wordt immers gezien als afwijkend van de norm. Deze strakke normen vormen een risico voor de sociale veiligheid. Voor het ene kind kan het namelijk betekenen dat het zich volledig aanpast om te voldoen aan de norm, waardoor het niet meer zichzelf kan zijn. Voor een ander kind kan het betekenen dat het wél kiest voor de afwijkende norm, maar daarmee buiten de groep komt te vallen.
Buitensluiten is een ernstige vorm van pesten. Ieder mens heeft van nature de behoefte om bij een groep te horen.
Eerder schreef Elsemiek Schepers al de blog: ‘Nauwe steegjes of ruim baan’ waar het gaat over de heersende gendernormen, de invloed daarvan op toekomstkeuzes en het belang van het oprekken van deze normen voor meer kansengelijkheid.
Naast het oprekken van de norm kunnen we kinderen leren verder te kijken dan wat ze op het eerste gezicht zien. Afwijkend gedrag wordt vaak onder een vergrootglas gelegd. Maar wie zit er eigenlijk achter de jongen die houdt van glitterhakken? Kennen zijn klasgenoten hem wel écht? Als je kijkt naar de andere kinderen, heeft Stef dan niet meer gemeen met ze, dan dat hij anders is? En zijn we eigenlijk niet allemaal anders? Zoals zanglerares Babz ons zei: “Wat is anders? Anders is anders dan normaal, maar wanneer ben je normaal?”
De interesses van Stef en de manier waarop hij zijn gender uit, zijn onderdeel van zijn identiteit. Maar Stef is veel meer dan een jongen die houdt van zogenaamde ‘meisjesdingen’. Andere identiteitsaspecten vormen ook wie hij is. Denk aan zijn karakter, hobby’s, familie(geschiedenis), opvoeding, etniciteit, levensfase, leerstijl, gezinspositie (broers), levensbeschouwing, et cetera. Daarnaast geldt niet alleen voor Stef dat gender onderdeel is van zijn identiteit; voor iedereen geldt dat gender (en hoe je dit uit) in meer of mindere mate onderdeel is van je identiteit. Toch wordt bij Stef dát deel van wie hij is uitvergroot. Omdat het opvalt, omdat het afwijkt van verwachtingen op basis van de heersende norm, omdat het ‘anders’ is.
Vaak ziet iemand maar één of twee aspecten van de identiteit van een ander. Dat wat als eerste opvalt. Op basis daarvan oordelen we al snel of iemand ‘normaal’ of ‘anders’ is. Vaak in relatie tot het bekende, verwachtingen, vooroordelen, normen of stereotypen.
Het is onze taak als volwassenen om kinderen om te leren gaan met verschillen en om hen te leren echt naar iemand te kijken, iemand echt te leren kennen. Doen we nog wel moeite om iemand te leren kennen? Luisteren we wel oprecht en met aandacht? Weten we wel wat die ander bezighoudt?
Volgens ons begint het met nieuwsgierig zijn naar de ander. Als je nieuwgierig bent, dan volgt de rest vanzelf. Dan neem je tijd voor de ander, luister je met aandacht en stel je vragen om echt te weten wat er in die ander omgaat. Zo creëer je begrip voor de ander, wat nodig is om minder snel te (ver)oordelen en om juist voor verbinding te zorgen.
Voor Stef is Babz Verhoeven zo iemand. Iemand die hem echt ziet, zonder oordeel. Hoe ze dat doet? Ruimte geven, bewust luisteren en verder kijken dan datgene wat ze op het eerste gezicht ziet: “Hij lacht altijd, maar dat wil niet zeggen dat hij altijd vrolijk is”.
Wij waren onder de indruk van Stef zijn verhaal en zijn blij dat hij mensen in zijn leven heeft die kunnen zeggen: Ik zie, ik zie, wie jij echt bent. Deze mensen hebben we allemaal nodig.
Nieuwsgierig hoe het nu met Stef gaat? Stef is met een hoop mooie dingen bezig, waaronder met een eigen kledinglijn: “Shine by Stef”. Volg hem via: Instagram: Stefsmits2011 Facebook: Stef Smits
Wil jij tips hoe je in de klas kunt praten over jezelf zijn, over omgaan met verschillen of over de heersende (gender)normen?
Tips voor po De single van Stef is een mooie gespreksstarter. Vragen die je hierbij kunt stellen:
Ook kun je onze kletskaartjes pesten gebruiken. Met deze kaartjes kun je samen in gesprek over een fijne sfeer in de klas, zonder pesten.
Voor vo/mbo:
Deze twee korte films (door Theatergroep MATROSE, voor het project Genderwijs) zijn mooie gespreksstarters om te praten over gendernormen en jezelf zijn:
Het Begin (Genderwijs intro)
Wat zou ik doen als…
Vragen die hierbij je kunt stellen:
Ook kun je onze kletskaartjes pesten te gebruiken. Met deze kaartjes kun je samen in gesprek over een fijne sfeer in de klas, zonder pesten.
Voor het mbo organiseert Stichting School en Veiligheid de campagne ‘Samen zijn wij iedereen’. Met deze campagne wordt er aandacht gevraagd voor het belang van een inclusief klimaat in het MBO. Op de campagnewebsite www.inclusiefmbo.nl vind je praktische tips voor het bouwen aan een sfeer op school en in de klas waar iedereen erbij hoort.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Andere blog artikelen over dit onderwerp.
Kunnen leerlingen veilig zichzelf zijn? School & Veiligheid onderzoekt hoe gewerkt kan worden aan meer gendergelijk(waardig)heid in het po, vo en mbo.
Met de Kletskaartjes over Pesten kun je gedurende het hele jaar het onderwerp ‘pesten’ met de leerlingen bespreken. Bijvoorbeeld in de Gouden of Zilveren weken als je extra aandacht besteedt aan de dynamiek en sfeer in de groep.
Veel scholen hebben een anti-pestprotocol waarin staat hoe de school pesten voorkomt en pestgedrag signaleert en aanpakt. Lees hier wat het belang is van het hebben van een anti-pestprotocol en wat in een het protocol vermeld staat.
In hun ontdekkingstocht naar identiteit kunnen kinderen wel wat hulp gebruiken van de leraar. Benadruk niet de nauwe steegjes, maar biedt een uitgebreid wegennet aan waarin leerlingen zelf kunnen kiezen wat bij hen past. Zo kun je als leraar de sociale veiligheid vergroten en leerlingen ruim baan geven.
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
