#ikdoehetmiddengeluid

Met verbazing lees en volg ik dit nieuws. Naast mijn verontwaardiging, zie ik hier ook een mooie kans voor het onderwijs vanuit de thema’s waar ik mee bezig: tegengaan en omgaan met polarisatie en het stimuleren van burgerschapsonderwijs.

Wie voert de boventoon?

Herken je dat? Het geroep van mensen; dat er steeds meer luidruchtige stellingnames zijn? Op sociale media, op het Malieveld, in het nieuws, in talkshows, … Het podium wordt overal gezocht en genomen. Maar wier mening wordt er vertegenwoordigd? Is het: de kleinste groep die het hardste kan schreeuwen? Wat hier gebeurt is een onderdeel van het proces van polarisatie. Waarbij in dit geval vooral de uitersten van het spectrum van zich laten horen.

Polarisatie is een interessant fenomeen. Door aandacht te geven aan uitersten wordt het midden niet gezien en zelfs weggedrukt. De stilte in. De vertegenwoordigers van de middengroep worden niet meer gezien of gehoord in de discussie, terwijl ze vaak de grootste groep vormen. Tja, een genuanceerd geluid klinkt ook minder aantrekkelijk. Het lijkt minder nieuwswaardig. Kijk maar naar de titel van dit blog. Wil je jezelf wel laten horen, dan móet je bijna een radicaler statement afgeven. Je verplaatsen richting één van de uitersten. Het resultaat zal zijn dat de verdeeldheid alleen maar meer groeit. Ook in de school, ook in de klas.

In gesprek met zij die het horen willen

De discussie barst dan ook los, op sociale media, in het nieuws, in de talkshows, in de klassen. Met dank aan de influencers … Jammer dat de invloed die zij hebben, niet gepaard gaat met een verantwoordelijkheidsgevoel. Op deze wijze stimuleren zij alleen de polarisatie; de verdeeldheid.
Minister de Jong nodigt de influencers uit om in gesprek te gaan met hem. Het is goed om de behoefte die er achter het verzet zit te horen en te adresseren. Opvallend feitje alleen bij polarisatie; over het algemeen zijn de uitersten kanten helemaal niet geïnteresseerd in antwoorden krijgen op hun vragen. Ze roepen, maken geluid, maar zijn niet altijd het meest bereidwillig om de dialoog aan te gaan. Ze willen alleen het podium om het midden te beïnvloeden. Het zou dan ook aan te bevelen zijn om het gesprek juist te zoeken met vertegenwoordigers van de grote, stille middengroep. Misschien niet het meest tv-waardig, maar vaak wel meer representatief voor het groter geheel. De klas leent zich hier in ieder geval goed voor.

In de klas

De discussie die er gaande is biedt namelijk wel momentum om het gesprek met elkaar in de klas op te pakken. Wat vinden jouw leerlingen eigenlijk van alle maatregelen rondom het corona-virus? Het geeft een mooie aanleiding om eens op een rij te zetten welke maatregelen er zijn en waarom deze zo bedacht zijn. Er zijn vast leerlingen die goed kunnen verwoorden wat er goed is aan de regels, maar ook wat zij liever anders zouden zien. Het is soms moeilijk te begrijpen waarom je wel weer ‘gewoon’ naar school gaat, maar je niet naar de discotheek kan. Of dat bij het sinterklaasfeest papa en mama niet mogen komen dit jaar. Geef ruimte aan de leerlingen om hun mening te vormen en kritische vragen te stellen. Maar ga ook met elkaar op zoek naar antwoorden. Wijs leerlingen op het verschil tussen persoonlijke wensen en belangen en afwegingen die gemaakt worden voor het maatschappelijk en economisch belang, voor het welzijn van iedereen. Want dat is de uitdaging van democratie, waar leerlingen mee moeten leren omgaan.

De uitdaging: democratisch burgerschap

Op 18 september luisterde ik naar de bijdrage van Gert Biesta op de kick-off bijeenkomst van Burgerschap op de Basisschool, een project waarin wij basisscholen ondersteunen met het versterken van burgerschapsonderwijs. En een van zijn punten ging over de definitie van democratie. Democratie is niet het uitspreken en optellen van voorkeuren: ik wil dit, ik wil dat, wij willen zus en wij zullen zo, meeste stemmen gelden, klaar. Dat is een (zeer) magere opvatting van democratie.

De uitdaging van democratie is álles wat we willen op tafel te leggen en dan te kijken naar wat mogelijk is. En bij democratie worden deze afwegingen gemaakt vanuit het gezamenlijk belang. Het vervolgens blijven roepen van wat jij als individu wilt, draagt dan weinig bij. Bij democratie gaat het gezamenlijk belang soms voor het eigen belang. Het is de transformatie van individuele wensen naar collectieve behoefte.
Onze democratische samenleving is dus geen feest waarin iedereen kan krijgen wat hij wil. Het gaat om geven en nemen. Vrijheid gaat gepaard met die verantwoordelijkheid. En dat geldt ook bij de coronamaatregelen. Want als jij alleen maar blijft denken dat jij persoonlijk of als groep iets anders wilde, dan zul je het collectieve belang niet onder ogen (willen) zien. Zoals we de influencers hebben zien doen; wel roepen, maar niet luisteren. Het is niet ‘ikke, ikke, ikke, en de rest kan stikken’.

Opdracht aan het onderwijs

Dit brengt mij naar de kern van de burgerschapsopdracht: Kinderen leren om de uitdaging van onze democratie te begrijpen en daarmee om te gaan. En daarbij hoort dat kinderen leren dat ze niet altijd alles kunnen krijgen wat ze willen. De huidige situatie rondom corona biedt een aanleiding voor dit burgerschapsonderwijs. Laten we asjeblieft kritisch denken stimuleren, vragen stellen stimuleren, maar laten we kinderen óók leren luisteren. Laten we ze niet alleen maar leren roepen op sociale media, in het nieuws en op de pleinen. Het zou mooi zijn als de influencers hun invloed zouden aanwenden om daar het goede voorbeeld in te geven. Dan zijn we winst aan het boeken.

En nu we het toch over influencers hebben. Als leerkracht ben jij een van de belangrijkste influencers van de leerling. Hoe zet jij dat in?