Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Ondersteun moedige leraren, roep hen niet tot de orde.
Fleur Nollet is werkzaam als adviseur sociale cohesie en projectleider Burgerschap op de Basisschool bij Stichting School & Veiligheid.
De laatste tijd is er veel positieve aandacht voor de ‘neutraliteit’ van de leraar: dat ze hun mening niet geven, hun politieke voorkeur niet tonen en dat in de klas alles gezegd moet kunnen worden. Kort door de bocht: daar ben ik op tegen. Ik vind juist dat leraren die hun kleur erkennen een applaus verdienen. Het vraagt namelijk moed, kwetsbaarheid en een hoge mate van deskundigheid. Ondersteun moedige leraren, roep hen niet tot de orde.
Het leraarschap is een beroep dat fundamenteel gekenmerkt wordt door kwetsbaarheid. Professor Kelchtermans legt dat prachtig uit in de speech “Koester de kwetsbaarheid in je professionaliteit”:
Elke dag gaan leraren, net als jij en ik, naar hun werk. Daar zetten zij zich met zorg en aandacht, en naar eer en geweten, in om onze kinderen klaar te stomen voor, en te helpen navigeren in, onze samenleving.
De persoon speelt altijd mee en kleurt onvermijdelijk hoe je in het beroep van leraar staat. Leraren schatten voortdurend situaties in, beoordelen deze en bepalen wat ze gaan doen. Deze afwegingen maken zij gedurende de hele dag talloze keren. Leraren kunnen direct de redenen noemen waarom zij deze afweging maken, ook al namen zij het besluit in luttele seconden. En tóch kunnen zij op al deze keuzes ter verantwoording worden geroepen. De afweging kunnen beargumenteren, vraagt om goed weten wie je bent en waar je voor staat. Bovendien vraagt het moed om te staan voor de keuzes en afwegingen die je maakt. Het vraagt een mate van professionaliteit en kwetsbaarheid die een applaus verdient.
“Alles mag gezegd worden bij mij in de klas. Ik ben neutraal”. Een uitspraak die ik geregeld met trots en zonder enige twijfelende ondertoon hoor in de trainingen en workshops over het controversiële gesprek in de klas. Het is een klein vreugdedansje waard als deelnemers aan het eind van de training inzien dat ze níet neutraal zijn, maar wel professioneel in het midden staan. Dat zij zich bewust zijn van de eigen opvattingen, gevoelens en overtuigingen. Dit vraagt bewust handelen. En onderschat de complexiteit daar niet van in een lespraktijk die vaak onmiddellijk handelen vraagt.
Het zijn van een goede leerkracht vraagt juist om niet te schuilen achter een masker van neutraliteit, maar om de eigen kleur te erkennen. Niet om dit als waarheid te verkondigen, maar om als rolmodel te fungeren: hoe kun je met de eigen opvatting omgaan, als leerlingen (of collega’s of ouders) die uitdagen met een mening die er haaks op staat. Of sterker, die je verwerpelijk vindt. Daar trainen we leraren op.
En elke keer is dat weer een feest met de trainingsacteur. Want wat blijkt: als leraar begrens je geen meningen of opvattingen; je stelt een grens aan de uitingsvorm. Haat zaaien, uitsluiten, oproepen tot geweld is niet akkoord in onze rechtstaat, en dus ook niet in de les. Dat uiten, is niet ‘je neutraliteit opgeven’; dat is professioneel handelen. Het gaat om bewust reflecteren en jezelf inzetten als ‘instrument’. Je brengt in feite je eigen positie strategisch in, bijvoorbeeld als dat nodig is om het gesprek een extra perspectief te geven. “Hadden we deze inzichten en handvatten tien jaar eerder maar gekregen!” verzucht een deelnemer. Want de training geeft handvatten om – in de complexiteit van de lespraktijk – authentiek en vanuit het midden, trouw te blijven aan de eigen professionele waarden.
Juist leraren die zich niet verschuilen achter neutraliteit, maar erkennen dat ze zelf ook opvattingen hebben over bepaalde thema’s en professioneel kunnen afwegen wanneer zij die inzetten als ‘instrument’, verdienen onze steun. Leraren staan elke dag in de arena. En elke keer dat er een misstap wordt uitvergroot, of vraagtekens wordt gezet bij de genomen stappen, komen leraren in een daglicht dat ze niet verdienen. In plaats van hun positie en afwegingen onder een vergrootglas te leggen (van bijvoorbeeld media en politiek), verdienen ze ondersteuning en vertrouwen in hun professionaliteit. En bovenal: een groot applaus!
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
