Ontmoeting vraagt om meer dan respect

Ontmoeting is noodzakelijk

De school is bij uitstek een plek waar verschillende culturen en meningen elkaar ontmoeten. Veel basisscholen noemen zichzelf een ‘ontmoetingsschool’. Ze hebben een open blik richting de samenleving, iedereen is er welkom. Respect is daarbij het toverwoord: jij bent anders en dat respecteer ik. De school neemt daarin het voortouw door in het curriculum verschillende meningen en culturen aan bod te laten komen. De voorbeelden zijn legio. Sommige scholen hebben het Kerstfeest omgedoopt tot Eindejaarsfeest of besteden naast de christelijke feestdagen ook aandacht aan bijvoorbeeld het Suikerfeest of Keti Koti. Andere scholen organiseren een cultuurdag en geven les over verschillende godsdiensten. Die maatschappelijke betrokkenheid is natuurlijk geweldig. De vraag is alleen of het voldoende is om leerlingen voor te bereiden op een pluriforme samenleving. Is daar niet meer voor nodig?

Ontmoeting is niet oppervlakkig

Respect voor de ander en het respecteren van andere opvattingen is op zichzelf niet voldoende. Het respecteren van verschillen betekent niet automatisch dat je de ander ook echt leert kennen. Het gevaar bestaat dat de verschillende groepen daardoor in hun eigen bubbel gevangen blijven. Iedereen kijkt met z’n eigen bril vanuit z’n eigen achtergrond. De focus komt dan gemakkelijk te liggen op verschillen tussen groepen. Daadwerkelijke verbinding maken vindt dan niet plaats. Op die manier ben je samen, maar kan de aandacht onbedoeld blijven liggen op het anders zijn van de anderen. Onbedoeld kan dat juist bijdragen aan polarisatie. Inzoomen op verschillen kan groepen juist tegenover elkaar zetten: ‘zo doen wij dat’ en ‘zo doen jullie dat’. Is dat wel wat je wilt als ontmoetingsschool? Want wie zijn dan die ‘wij’ en die ‘zij’? Wij de witte en zij de gekleurde Nederlanders? Wij de moslims en zij de christenen? Wij de leerkrachten en zij de ouders?

Ontmoeting vraagt om verdieping

Verschillen laten zien en respecteren is niet voldoende om leerlingen naar een verbonden samenleving te begeleiden. Het organiseren van cultuurdagen of het bespreekbaar maken van verschillen is een mooi begin. Respect is het vertrekpunt richting werkelijke ontmoeting. Dat vraagt om het aanboren van een diepere laag. Die ligt op het niveau van verbindende waarden. Open en nieuwsgierig zijn naar de ander als individu is daarbij de belangrijkste voorwaarde. ‘Ben jij wel zo anders dan ik?’, in plaats van ‘Jullie zijn anders dan wij’. Als dat is wat we leerlingen mee willen geven, dan moet de school daarin het voortouw nemen. Dat vraagt om een veranderende attitude van scholen. Niet het benoemen en vervolgens respecteren van verschillen moet centraal staan, maar de vraag hoe en waar we elkaar kunnen vinden. Natuurlijk moet er aandacht zijn voor verschillen, maar focus op de gemeenschappelijkheid. Dat is het vertrekpunt: Misschien lijken we wel meer op elkaar dan we denken! Alleen zo kunnen we elkaar echt leren kennen en begrijpen en hoort iedereen erbij.