Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Emily van Driel is medewerker bij het Adviespunt van School & Veiligheid. Ze heeft ruime ervaring in het deskundig te woord staan en adviseren van schoolleiders, docenten en vertrouwenspersonen uit het primair, voortgezet onderwijs en het mbo rond veiligheidskwesties in het onderwijs.
“Weet jij dan alles over sociale veiligheid?” was een vraag die ik eens kreeg toen ik vertelde wat voor werk ik doe. Ik lachte en zei: “nee hoor, maar ik kan informatie wel makkelijk vinden”. Toen ik net bij het Adviespunt van School & Veiligheid werkte, wilde ik het liefst steeds een pasklaar antwoord geven op elke vraag die kwam. Nu weet ik beter. Pasklare antwoorden zijn er niet als het gaat om incidenten of juist het voorkomen ervan.
Mijn ochtend vliegt om. Ik leg de telefoon neer na een wat langer gesprek met een vertrouwenspersoon en ik denk nog even na over wat er besproken is. Zij ondersteunt een leerling die zich niet prettig voelt bij een van de docenten. Dat komt doordat hij soms een hand op haar schouder legt als hij langs haar loopt. En hij noemde haar ook een keer ‘schatje’. Ons gesprek viel een paar seconden stil en toen zei zij “het is een door iedereen geliefde docent. Hij werkt al heel lang op deze school en er zijn nooit eerder klachten over hem geweest”. Ze weet dat het haar taak is om de leerling te steunen maar ze zegt dat het haar zwaar valt. “Het gaat om mijn collega. Hoe moet het voor hem zijn als hij hierover aangesproken wordt door de teamleider?”
Het helpt haar dat ik bevestig dat ze het goede doet. En ze neemt uit ons gesprek mee dat deze situatie een goede aanleiding is om weer eens met elkaar te bespreken hoe zij als docententeam om willen gaan met hun leerlingen. Daarvoor wijs ik haar op geschikte werkvormen van de website van School & Veiligheid, zoals bijvoorbeeld de gespreksstarter ‘Gedragen Gedrag‘ en de korte filmpjes over seksuele integriteit in het onderwijs.
De directeur die eerder die ochtend belt, weet hoe het zit met regelgeving rond huiselijk geweld. Toch wil hij graag even sparren over een situatie. Hij vertelt dat hij Veilig Thuis heeft gebeld voor twee leerlingen uit een gezin waar hij zich zorgen over maakt vanwege allerlei signalen. Hij klinkt erg betrokken bij de kinderen en is tegelijkertijd heel reëel. Hij draagt als schooldirecteur namelijk maar tot op zekere hoogte verantwoordelijkheid voor zijn leerlingen. Op een bepaald moment moet hij de zorg overlaten aan anderen.
Met bewondering luister ik naar hem. Hij volgt het stappenplan huiselijk geweld, maar denkt daarbij goed na over de beste weg voor deze twee leerlingen. Ik merk dat hij in de vragen die hij stelt niet alleen rekening houdt met de veiligheid van de kinderen, maar ook met de situatie van de ouders en met de leerkracht van deze kinderen. Samen bedenken we hoe hij ervoor kan zorgen dat hij op een ondersteunende manier in contact blijft met het gezin zolang de kinderen nog op school zitten. En ik geef het advies om contact op te nemen met de leerplichtambtenaar. Daar had hij nog niet aan gedacht.
Waar het om draait bij sociale veiligheid op school is weten welke verantwoordelijkheid je hebt, weten wat je plichten zijn, zorgen dat het op school goed met elkaar geregeld is en er naar handelen. Maar dan nog blijft het keer op keer een kwestie van wikken en wegen. Elke situatie is weer net even anders. Steeds is het weer de vraag ‘Wat is, binnen de kaders, gezien de situatie die we nu aan de hand hebben het beste om te doen?’ Daarbij hou je rekening met ieder die direct of indirect betrokken is; leerlingen, ouders en leerkrachten.
Een leerling kan bijvoorbeeld meer gebaat zijn bij een goed gesprek dan bij straf. Maar voor de klas kan het nodig zijn dat je een duidelijk signaal afgeeft in de vorm van een sanctie. In elke situatie neem je ook jezelf mee en kun je je afvragen of daar het ‘struikelblok’ zit om tot een gewenste situatie te komen. Voel je je bijvoorbeeld zo betrokken dat je te veel naar je toe trekt? Dat is waar de directeur uit het voorbeeld goed voor wilde waken. Of raak je verstrikt in gevoelens van loyaliteit? Zoals in het geval van de vertrouwenspersoon. Door een situatie van verschillende kanten te bekijken kom je tot de kern van je vraag.
Wat ik in een telefoongesprek doe, is met de beller de balans opmaken. Ik stel vragen als: “Vertel eens hoe het ging? Welke afwegingen hebben jij of je collega’s gemaakt?” Wat past bij jou en bij jullie als school? Wat hebben jullie hierover afgesproken? Het is namelijk prettig als de beller kan terugvallen op schoolregels en afspraken. Die zijn niet in beton gegoten maar geven in ieder geval richting. Al pratend krijgt iemand alles op een rijtje en dat brengt een beller vaak zelf al op nieuwe ideeën.
Als tip wil ik de volgende vragen meegeven die je je als medewerker of team kunt stellen als je te maken hebt met onveiligheid op school:
Heb je een vraag, wil je advies, wil je sparren of je de juiste stappen hebt genomen en niets bent vergeten? Bel of mail dan naar het Adviespunt van School & Veiligheid. Laat mij of een van mijn collega’s weten waarmee we je verder kunnen helpen. Ook al vind je dat je het antwoord eigenlijk zelf zou moeten weten, samen weet je meer.
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
