Is de school een oefenplaats voor queer jongens?

Het verhaal van Ricardo

Ik herinner me het verhaal van Ricardo. Hij is 15 jaar. Sinds drie jaar weet hij dat hij ook op jongens valt. Ook – want hij heeft er online genoeg over gelezen. Dat je niet per se een keuze hoeft te maken voor homo of bi. Dat heet queer. De meisjes en jongens van de Gender & Sexuality Alliance (GSA) op zijn school zeggen dat ook. Hij heeft gehoord dat zij hun best doen dat er op school meer voorlichting over gender- en seksuele diversiteit komt.

Zelf hoort hij niet bij de club. Thuis weten ze het niet van hem. Hij kijkt wel uit. Stel je voor dat zijn broer van 18 ervan hoort. Ricardo kijkt tegen hem op. Zijn broer is rijk, omdat hij regelmatig ‘ritjes’ doet.

In een verborgen hub op zijn smartphone staat GrindR, een homodating app. Hij doet zich voor als 17. Vaak krijgt hij berichtjes van 25+ers. Al vier keer heeft hij afgesproken. Drie keer vroeg hij er geld voor.

Een verhaal is maar een verhaal. Maar er zijn signalen die erop wijzen dat queer jongens meer dan anderen een hobbelige weg gaan in de zoektocht naar hun seksuele integriteit. Laten we daarvoor kijken naar een breder plaatje en een paar opvallende cijfers.

Online flirten intens en normaal

Flirten gebeurt veel online, onder andere door middel van sexting. Het is mooi dat sexting onder jongeren steeds meer uit de negatieve sfeer wordt gehaald. Dat is ook realistisch. Soms zijn de gevolgen van ongewenst doorsturen nog ernstig. Maar in het tijdperk van vloggers en influencers, van Snapchat en WhatsApp, sturen leerlingen elkaar de hele dag foto’s.
Als het gaat om ‘sexy’ foto’s – variërend van naveltruitje tot dick pic – wordt doorlopend onderhandeld. Een meisje is niet de enige die risico loopt dat haar foto wordt doorgestuurd. Zij zou een serie dick pics achter de hand kunnen hebben wanneer een jongen dat dreigt te doen. Wetenschappers spreken over een ‘economie van plaatjes’. Zo is sexting onderdeel geworden van de intense én normale verkenning van sociale mogelijkheden onder oudere kinderen en jongeren. Wat opvoeding nog steeds niet overbodig maakt.

Een onvoldoende voor seksuele voorlichting

Zorgelijk is dat binnen die sociale omgeving van school en online wereld diversiteit nog niet genormaliseerd is. Daar zijn queer jongens de dupe van. Het grote onderzoek Seks onder je 25e geeft aan dat homo- en biseksuele jongens veel vaker zeggen dat ze geen informatie over homoseksualiteit hebben gehad. Bovendien geven ze seksuele voorlichting een nóg slechter cijfer dan anderen. Dat kan acceptabel zijn wanneer queer jongens de informatie elders vinden. Maar niet alleen voor informatie moeten ze meer moeite doen, ook online flirten kost hen meer.

Meer negatieve ervaringen met sexting

Eén op de vijf homo- en biseksuele jongens van 17 tot 24 jaar heeft een negatieve ervaring met sexting; bij heteroseksuele jongens is dat één op de twintig. Bovendien móeten de homo- en biseksuele jongens hun date ook wel zoeken via een app, omdat er eenmaal minder queer jongens in hun omgeving zijn om offline mee te kunnen flirten. Aanzienlijk meer homo- en biseksuele jongens hebben seks via een datingapp dan heteroseksuele jongens; 44 tegenover 6%. Toegegeven, bij deze cijfers gaat het dus om jongeren tot 24 jaar. Voor een groot deel is de sociale omgeving al veel breder dan alleen de school. En toch, wanneer dit over de hele linie van deze leeftijden gebeurt, hoe ziet het er dan uit onder de 17 jaar, wanneer ze nog geen toegang hebben tot dating apps? Waar vinden queer jongens hun flirt?

De schoolomgeving niet veilig

Geen probleem natuurlijk als er op school een sfeer is waar dit allemaal kan via Snapchat en WhatsApp. Maar dat is eigenlijk best utopisch. Er zijn steeds meer scholen met een open sfeer voor seksuele diversiteit, waar leerlingen zichzelf kunnen zijn en coming-out geen issue is. Dat zegt nog niet alles over hoe veilig ze kunnen flirten. Hoe ze – experimenteel – hun seksuele integriteit op het spoor kunnen komen.
Denk aan het verhaal van een juist weerbare queer jongen zoals Elijah, die op school wordt nageroepen. Of van de sterke Orlando Boldewijn, die na een GrindR-date om het leven is gekomen. Het is niet denkbeeldig dat ze het topje zijn van een ijsberg als we bedenken dat sociale uitzonderingen gemakkelijk het mikpunt zijn van pestgedrag. Hoe veilig is de school dat ook queer jongens kunnen flirten zonder dat ze worden gepest of geïsoleerd raken voor het enkele feit dat ze queer zijn? Het grote seks-onderzoek laat zien dat acceptatie van seksuele diversiteit onder jongeren is toegenomen, maar dat geweld en discriminatie tegen lhbt-leeftijdsgenoten nog even zorgelijk blijven.

Zich overal veilig kunnen voelen

Gelukkig zijn er steeds meer plekken waar queer jongens een haven vinden. Ook voor Ricardo bijvoorbeeld, die anoniem wil blijven. Maar helaas, die staan los van de oefenplaats voor de samenleving – die school is. Wat kunnen we op school doen zodat queer jongens er niet buiten vallen?

Zij moeten zich

• Gezien voelen. Wat helpt: werk als team doorlopend aan een pedagogisch klimaat voor seksuele integriteit. Zie bijvoorbeeld onze oefenvideo ‘Het begin van de les’. (Via de link zie je de trailer. De hele video is onderdeel van de lerarenwerkvorm De Kijkroute.)
• Vertrouwd voelen. Wat helpt: schaam je er als mentor niet voor om open te staan voor diversiteit bij flirten en seks onder leerlingen. Wees daar duidelijk genoeg over naar leerlingen, vooral met terloopse opmerkingen.
• Veilig voelen. Wat helpt: dat leerlingen doorkrijgen dat je – als team – met elkaar leert van een incidentele situatie van seksuele integriteit in de les én ergens anders op school.

Precies dat laatste is erg lastig en mag meer aandacht krijgen. Het is waar, scholen zijn geen opvoedcentra en leraren geen sociaal werkers. Maar sociale veiligheid vraagt wel om een pedagogische investering. Die investering moet door leerlingen overál gevoeld worden wil de school echt veilig zijn. Individuele aandacht van een leraar, bij wie de leerling zich op zijn gemak voelt, of individuele zorg door middel van een prachtig zorgadviesteam – dat gebeurt best veel. Maar verbinden we dat ook meteen met een veilige sfeer in een klas én op de hele school?

Leren als team

Natuurlijk blijft op school de liefdesmarkt voor queer jongens schaars. Vanzelfsprekend kunnen we niet verwachten dat kinderen alles zomaar accepteren. Ze testen grenzen, ‘blamen’ uitzonderingen, om hun eigen positie te versterken. Dat hoort erbij.
Hier ligt een kans (en plicht) voor de leraar om een positieve norm te stellen. Dat vraagt geen heel grote dingen. Een veilig klimaat creëren, betekent niet alleen begrenzen wat je fout ziet gaan. Het betekent vooral, samen het goede voorbeeld stellen, waar leerlingen zich tegen mogen afzetten. En waar andere leerlingen, zoals queer jongens, moed aan kunnen ontlenen. Zodat ze op eigen initiatief met iets durven komen, niet alleen als hen iets dwars zit. Gun jezelf als team de tijd om daarin te blijven leren. Zodat leerlingen daar weer van opsteken dat blijven leren in seksuele integriteit dus heel normaal is. Dat gaan ze merken.