Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Emily van Driel is medewerker bij het Adviespunt van School & Veiligheid. Ze heeft ruime ervaring in het deskundig te woord staan en adviseren van schoolleiders, docenten en vertrouwenspersonen uit het primair, voortgezet onderwijs en het mbo rond veiligheidskwesties in het onderwijs.
Je wil net met de les starten en dan zie je een moeder bij de deur staan. Ze wuift naar je met de bedoeling dat je naar haar toe komt. Je twijfelt of je op dit moment in gesprek wil gaan met haar. Het tijdstip is niet handig. Of beter gezegd, je hebt hier helemaal geen tijd voor.
Een blog van Emily van Driel, zij staat onderwijsprofessionals met raad en daad bij via ons Adviespunt.
Ik hoor het vaak in mijn werk op het Adviespunt en ook op de school van mijn kinderen: contact met ouders geeft regelmatig ongemak voor leraren. Niet gek, denk ik dan, leraren zijn de hele dag ontzettend druk met de kinderen. Zo’n gesprek met een ouder kan er dan even net niet meer bij. Ook voor een schoolleider kunnen gesprekken met ouders enorm veel energie kosten.
Ik praat hierover met Mirjam Stroetinga. Mirjam is als adviseur verbonden aan het Marnix Onderwijscentrum en zij doet promotieonderzoek naar het contact tussen leraren en ouders. Voor dit onderzoek voert zij gesprekken met schoolleiders en leraren over waar het ‘m nou in zit dat het contact met ouders vaak als lastig ervaren wordt. Uit dit onderzoek blijkt dat vooral het geval is bij gesprekken die over opvoeding gaan, waarbij waarden of overtuigingen van school en ouders erg ver uit elkaar liggen. Een leraar vraagt zich dan af: “Mag ik me hiermee bemoeien? En hoe dan? Wordt de ouder niet boos? Kom ik niet te veel achter de voordeur?”
Die angst voor boze ouders herken ik uit mijn gesprekken via het Adviespunt. Dan zijn er op school al veel gesprekken gevoerd met een ouder door de leraar, vaak ook nog met de directeur erbij. Er is dan al vaker uitgelegd aan de ouder waarom de lerares doet wat zij doet. Gefrustreerd neemt de directeur dan contact op met het Adviespunt, omdat ouders ondanks alle inspanningen van de school toch boos blijven. Mirjam beaamt dat het alsmaar opnieuw uitleggen van regels en procedures ouders en school niet dichter bij elkaar brengt. In de lerarenopleiding leer je hoe je een slechtnieuwsgesprek voert, je leert je wapenen tegen gedoe met ouders. Daarmee frame je de samenwerking met ouders als iets heel ingewikkelds. Leraren leren zo dat ouders complex en veeleisend zijn. Als zij een ouder zien denken ze: Oh, een ouder! Ik moet de professional zijn! Ik moet me wapenen. Mezelf schrap zetten om een slechtnieuwsgesprek te brengen of overvraging zien te voorkomen.
Ik ben benieuwd welke kansen Mirjam ziet. Enthousiast legt ze me dit uit. “Als je samenwerking wil, dan helpt het heel erg om de ouder als ‘gewoon een mens’ te zien. Een mens met emoties. Met zorgen over zijn of haar kind. En het leuke van het onderwijs is, dat leraren mensen-mensen zijn. Zij hebben vaak veel vrienden, kunnen het goed vinden met hun collega’s, zijn ingetuned op hun leerlingen en kunnen met elke leerling eigenlijk wel overweg. Leraren hebben ontzettend veel bagage. En die bagage wordt niet altijd ingezet in het contact met ouders. Dat is toch heel interessant? Een manier om snel het contact met ouders te verbeteren, is door vragen te stellen. “Waar zit uw zorg? Ik zie emotie, klopt dat? Wat is uw vraag?” Straal gelijkwaardigheid uit, durf je overtuiging bij te stellen door wat de ouder je vertelt. Durf tegen ouders te zeggen: “Ik weet het even niet, kun je me helpen?”. Dat draagt enorm bij aan een goed contact. Uit mijn onderzoek kwam naar voren dat de samenwerking met ouders verbetert wanneer je het als leraar belangrijk vindt dat een ouder gehoord wordt”.
“Oh een ouder! Ik moet de professional zijn”
Mirjam denkt dat leraren de intrinsieke motivatie en de vaardigheden al hebben voor een prettig contact met ouders. “Durf daar maar eens op te bouwen en zet de stap om je vaardigheden in te zetten. Probeer het uit en zie meteen de winst die het oplevert. Je zult zien dat je dan niet meer tegenover elkaar zit, maar naast elkaar. En je blijft ook heus de professional. Je wil allebei het beste voor het kind, dat is je raakvlak”. Ze legt uit dat je het echt niet altijd met elkaar eens hoeft te worden om toch samen verder te kunnen. Als je bereid bent samen met de ouder het zoekproces aan te gaan naar wat nodig is voor dit kind en daarbij durft toe te geven dat ook jij zoekende bent, in plaats van dat je je ingraaft in een professioneel standpunt, dan zit daar vaak de opening naar het verbindende contact.
“Een leraar is een mensen-mens en heeft alles in zijn rugzak om contact te maken. Ook met ouders”.
Leraren hebben dus de vaardigheden al voor een prettig contact met ouders. Hoe zou je hier als team in kunnen samenwerken? Mirjam vond in haar onderzoek dat samenwerken met ouders een collectieve competentie is. Het contact tussen ouders en school gaat over aardig zijn, menselijk zijn. Die warme glimlach, dat verwelkomen. Als een leraar aardig met een moeder omgaat, dan durft de moeder erop te vertrouwen dat de leraar dat ook met haar kind doet. Hetzelfde geldt voor hoe een schoolleider ouders ontvangt. Je doet het dus met elkaar. En dat betekent dat als ouders komen kijken op jouw school, je op dat moment al begint met relaties bouwen. Ouders zien de school als een geheel waar ze mee te maken hebben.
Het klinkt op zich niet heel ingewikkeld. Best logisch zelfs. Wel kan ik me voorstellen dat leraren zich afvragen of al die gesprekjes over wat ouders belangrijk vinden en over hoe zij thuis omgaan met hun kind, niet juist meer tijd kosten. “In het begin misschien wel, maar dat verdient zich al snel terug”, zegt Mirjam. “Uiteindelijk merk je dat het je juist tijd oplevert”. Zo is het natuurlijk ook. En een prettig contact tussen school en ouders is prettig voor de leerling.
In gesprek met Mirjam kom ik tot de volgende tips die je direct kunt toepassen: 1. Kijk naar ouders als leuke mensen voor wie hun kind het allerbelangrijkste in hun leven is. 2. Begin met het stellen van een vraag vanuit nieuwsgierigheid. Stel belang in wat ouders belangrijk vinden. Hoe gaan zij thuis om met hun kind? Welke zorgen en dromen hebben zij voor hun kind? Geef daar erkenning voor. 3. Straal gelijkwaardigheid uit en durf je daarin kwetsbaar op te stellen. 4. Stel het kind centraal, daar zit het raakvlak tussen ouders en school. 5. Verwelkom ouders als school, doe het samen.
Steven Pont maakte voor de VO-raad deze video. Hij heeft het hierin over de rol van het onderwijs bij mentaal welbevinden van leerlingen:
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
