Aangifte doen in het onderwijs

1. De stappen vóór het doen van aangifte 

Verzamel relevante, de tot dusverre beschikbare informatie over het incident, zodat politie, officier van justitie en rechter een goed beeld kunnen vormen van de gebeurtenissen rondom het incident. Ga echter niet zelf op onderzoek uit; waarheidsvinding is de taak van de politie. Het kan namelijk schadelijk zijn voor een eventuele vervolging als de eerste getuigenissen beïnvloed zijn, voordat de politie met betrokken heeft gesproken; zeker als het jonge leerlingen betreft.

De 7 W’s vormen hiervoor een goede leidraad: 

• Wie kunnen in verband worden gebracht met het incident? 

• Wat is er precies gebeurd? 

• Waar is het strafbare feit gepleegd en waar zijn eventuele sporen achtergebleven? 

• Waarmee is het strafbare feit gepleegd? (Welke voorwerpen/middelen zijn gebruikt?) 

• Op welke wijze heeft het incident plaatsgevonden? 

• Wanneer heeft het incident en andere relevante feiten plaatsgevonden? 

• Waarom heeft het strafbare feit plaatsgevonden? 

2. Aangifte doen 

Overleg met de politie wat in jouw situatie de juiste manier van aangifte doen is. Dat kan namelijk in sommige gevallen als de dader onbekend is bijvoorbeeld ook online. Is de dader wel bekend? Vaak kan het dan op het politiebureau en soms ook telefonisch. Bel met het algemene nummer van de politie (0900 – 8844) om te bepalen welke manier voor jullie situatie geschikt is. Het is ook mogelijk om anoniem iets te melden bij de politie.  

Stroomschema: van incident tot melding of aangifte 

Het stroomschema leidt je door de keuzes die je achtereenvolgens tegenkomt als je overweegt aangifte te doen van een incident op school. Heb je besloten aangifte te doen? Dan kunnen verschillende partijen dat doen, afhankelijk van de situatie en het aangiftebeleid van de school.   

Wanneer doe je als directie/werkgever aangifte en wanneer niet? Dat verschilt per situatie en per incident: is het strafbaar, niet strafbaar of twijfel je? 

Een school is in principe alleen verplicht aangifte te doen bij een vermoeden van seksueel grensoverschrijdend gedrag van een met taken belast persoon bij een minderjarige leerling. Lees hierover meer bij meldcode en meldplicht. Bij alle andere situaties is het aan de school zelf om een afweging te maken om wel of geen aangifte te doen.  

Het is niet altijd eenvoudig om te bepalen welke incidenten de school zelf oplost en bij welke incidenten aangifte gedaan moet/kan worden. Dit heeft te maken met de specifieke onderwijscontext: het gaat immers om kinderen en jongeren. Het opzoeken van grenzen en het maken van verkeerde keuzes horen bij het opgroeien. Leraren weten in de meeste gevallen vanuit hun pedagogische handelen hoe je moet omgaan met incidenten. Maar soms overschrijdt een incident de geldende normen binnen de school. Wat doe je dan? 

Onderwijsprofessionals moeten een incident dat plaatsvindt melden bij de schooldirectie; die is namelijk verantwoordelijk voor de uitvoering van het aangiftebeleid dat door het schoolbestuur is ontwikkeld. Na de melding moet de directie/werkgever zorgen voor tenminste deze onderstaande zaken en dat deze taken belegd zijn: 

• Regel opvang en zorg voor het slachtoffer. 

• Tref sancties richting de dader(s) zoals deze omschreven staan in jullie veiligheidsplan. 

• Registreer het incident op de manier zoals dat is vastgesteld in het veiligheidsbeleid. 

Aangifte doen kan een duidelijk signaal afgeven, zowel tegenover de dader als de school. Hiermee trekt de schooldirectie een grens die op dat moment van belang is voor de veiligheid(sbeleving) van alle leerlingen en medewerkers. 

Het incident is niet strafbaar

Je kunt geen aangifte doen als het incident niet strafbaar is. Wél kun je ervoor kiezen om een melding te maken bij de politie. De politie stelt dan geen onderzoek in, maar registreert het incident. Dat draagt bij aan de veiligheid omdat: 

1. Politie-inzet wordt bepaald door het aantal meldingen in een bepaald gebied. 
2. De politie bouwt een dossier op als er meerdere meldingen geregistreerd zijn over dezelfde verdachte 

Bovendien is het bij een melding ook mogelijk dat de politie de verdachte aanspreekt op diens gedrag. Zowel het slachtoffer, de directie/werkgever of een betrokken collega kan de melding doen. 

Het incident is strafbaar

Bij een strafbaar feit kan iemand aangifte doen. Wie dat doet, hangt af van de situatie. Onder het kopje Vier aangifteprocedures lees je verschillende procedures die je kunt volgen, passend bij de situatie. 

Aan welke strafbare feiten in het onderwijs kun je denken? Onderstaande lijst is niet volledig, maar geeft een beeld:  

• Bedreiging: Verbaal of non-verbaal dreigen om schade toe te brengen aan mensen of eigendommen. Denk aan het bedreigen van een docent of medeleerling (fysiek of via de sociale media), het dreigen iets kapot te maken of aan het dreigen met een wapen (zie ook wapenbezit). 

• Diefstal: Het stelen van goederen. Dit kan gaan om eigendommen van de school, maar ook van personeel of leerlingen als de eigendommen op school zijn gestolen. 

• Discriminatie: Het opzettelijk, op negatieve wijze, onderscheid maken op grond van geslacht, huidskleur, geloofsovertuiging of seksuele geaardheid. 

• Drugs: Drugsbezit en -handel. Als school kan je aangifte doen wanneer een leerling drugs in zijn kluisje heeft, bij zich draagt of op school verkoopt. Lees hier meer: controle op wapens, drugs en alcohol op school.

• Fysiek geweld: Duwen, trekken, schoppen, slaan, enzovoorts, met pijn of letsel als gevolg. 

• Grove pesterijen: Herhaaldelijk pesten waarbij sprake is van psychisch geweld (bedreiging, belediging) of fysiek geweld (mishandeling). Denk ook aan digitaal pesten (cyberbullying). 

• Seksuele intimidatie en misbruik: (Dreigen met) verkrachtingen en ontuchtige handelingen. Let op: Bij (het vermoeden van) een zedendelict tussen een medewerker van de school en een minderjarige leerling is de directie/werkgever verplicht aangifte te doen. Lees hier meer over: meldcode en meldplicht.

• Vernieling: Het opzettelijk vernielen, beschadigen of onbruikbaar maken van goederen. Denk aan het ingooien van de schoolramen of het kapot maken van een mobieltje van een medeleerling of medewerker. 

• Wapenbezit: Het gaat niet alleen om vuurwapens en steekwapens, maar ook pepperspray of nepwapens. 

Je twijfelt of het incident strafbaar is of niet

Twijfel je of een incident strafbaar is? Neem dan contact op met de politie. Leg de situatie voor en overleg over hoe je het beste kunt handelen. Je kunt de politie ook vragen om navraag te doen bij de (hulp)officier van justitie over de strafbaarheid van het incident. 

3. Wie kan aangifte doen? 

Verschillende mensen kunnen aangifte doen bij een strafbaar feit op school:  

(1) De onderwijsinstelling als getroffene: bijvoorbeeld als er sprake is van vernieling of diefstal van schooleigendommen. 

(2) De onderwijsinstelling als betrokkene: Vind je het als instelling belangrijk om aangifte te doen van een terwijl het getroffen personeelslid zelf heeft besloten dat niet te doen? Dan kun je als ‘betrokkene’ aangifte doen van het incident. In principe kan namelijk iedereen die weet heeft van een strafbaar feit daarvan aangifte doen. 

(3) Een personeelslid als getroffene: Het slachtoffer kan zelf aangifte doen. Hier geeft de politie vaak de voorkeur aan. 

(4) De onderwijsinstelling als werkgever: De onderwijsinstelling kan als werkgever aangifte doen namens een personeelslid dat het slachtoffer is van een incident. Dat kan in twee gevallen: (a) het slachtoffer wil aangifte doen, maar is zelf psychisch of fysiek daar niet toe in staat; of (b) je wilt het slachtoffer werk uit handen nemen. Als je namens een werknemer aangifte doet, heb je een schriftelijke verklaring van diegene nodig. Voor het slachtoffer is het belangrijk om te weten dat de politie de werknemer soms wel nog nader wil horen. 

4. Vier aangifteprocedures 

Na deze stappen kan je overgaan tot het doen van aangifte. Voordat we naar de verschillende procedures gaan kijken, is het belangrijk om de volgende tips mee te nemen bij het doen van aangifte: 

Laat weten dat de aangifte een publieke zaak betreft
Bij geweld en agressie tegen functionarissen met een publieke taak – dus ook onderwijspersoneel – krijgt de opsporing en vervolging van daders een hoge prioriteit. Het is dus van belang dat de politie weet dat je een publieke taak uitoefent. Zorg dat het in de aangifte wordt vermeld/aangevinkt. 

Bepaal welke gegevens van de getroffene je laat opnemen in het dossier
Als een personeelslid aangifte doet als getroffene, kan diegene ervoor kiezen het adres van de onderwijsinstelling op te geven in plaats van het eigen woonadres. Het privéadres blijft dan uit het dossier, zodat de (vertegenwoordiging van de) verdachte dit niet te weten komt. 

Anonieme aangifte
Medewerkers met een publieke taak, die slachtoffer of getuige zijn van een geweldsincident, kunnen tegenwoordig ook anoniem aangifte doen. Dat heet aangifte onder nummer. Meer informatie hierover vind je op de website van Rijksoverheid. Een uniek nummer vervangt dan de naam van degene die aangifte doet. Ook de adresgegevens worden dan niet vermeld. 

5. Een goed aangiftebeleid draagt bij aan schoolveiligheid

Iedereen die werkt binnen het onderwijs weet dat een veilige omgeving voor leerlingen en personeel van groot belang is om te kunnen leren en werken. Een duidelijk aangiftebeleid draagt daaraan bij. Leerlingen en personeel voelen zich veiliger als duidelijk is vastgelegd waar de grenzen liggen en wat er gebeurt als iemand deze overschrijdt. 

Een goed aangiftebeleid zorgt ook voor objectiviteit. Soms vindt er een incident plaats dat zo ernstig is dat je aangifte moet doen. Op die momenten moet het voor iedereen duidelijk zijn dat die acties volgen uit het veiligheidsbeleid van de school en dat het niet gaat om persoonlijke overwegingen. 

Schoolveiligheidsplan 

Iedere onderwijsinstelling heeft een veiligheidsplan Met het digitaal veiligheidsplan ga je als school alle facetten langs die in het veiligheidsplan horen. waarin staat omschreven hoe de school de sociale veiligheid waarborgt. Het aangiftebeleid maakt daar deel van uit. Het schoolbestuur draagt zorg voor de ontwikkeling van dit beleid; de schooldirectie is verantwoordelijk voor de uitvoering ervan. 

Tips en aandachtspunten voor een duidelijk aangiftebeleid 

Waar begin je met het schrijven van een goed en duidelijk aangiftebeleid? Deze tips en aandachtspunten helpen je op weg. 

• Sta als directie/werkgever achter het personeelslid dat aangifte doet en biedt daarbij actief steun. 

• Laat de beslissing om aangifte te doen niet alleen afhangen van het slachtoffer zelf. Als directie/werkgever ben je verantwoordelijk voor de veiligheid van leerlingen en het onderwijspersoneel. Daarmee ben je ook verantwoordelijk voor de reactie van de school op strafbare feiten, zoals agressie en geweld. Laat de betrokkene(n) weten dat de onderwijsinstelling als werkgever aangifte kan doen namens het getroffen personeelslid. 

• Bepaal van welke incidenten de school aangifte doet en leg dat vast. Bij lang niet alle incidenten is meteen duidelijk of aangifte noodzakelijk of wenselijk is. Bij twijfel kun je altijd overleggen met de politie. Doe in ieder geval altijd aangifte na ernstig geweld of een ernstige bedreiging. 

• Neem in je beleid ook op hoe je het onderwijspersoneel betrekt bij incidenten en bij het doen van aangifte. 

• Zorg naast de aangifte ook voor de interne afhandeling van het incident, zoals sancties voor de dader(s), zorg en opvang voor het eventuele slachtoffer, registratie van het incident. Een belangrijk instrument om het gevoerde veiligheidsbeleid te monitoren, is het registreren van incidenten. Lees hierover meer in dit artikel: incidentenregistratie op school.

• Maak afspraken over de procedure bij het melden van incidenten of relevante signalen. Zorg dat incidenten altijd gemeld worden bij de schooldirectie of een vast contactpersoon die met deze taak is belast. Spreek af wie verantwoordelijk is voor het doen van aangifte. 

• Zorg voor een vast contactpersoon bij de lokale politie, bijvoorbeeld de wijkagent. Maak met diegene afspraken over de aangifteprocedure: dit versoepelt en versnelt het doen van aangifte en maakt de verdere afhandeling veel eenvoudiger. 

Lees meer 

• Checklist in gesprek over aangifte
  Is een student of leerling slachtoffer geworden van een strafbaar feit? Ga het gesprek aan over aangifte en probeer samen tot een weloverwogen keuze te komen. De checklist biedt handvatten om het gesprek aan te gaan over aangifte doen, inclusief mogelijke alternatieven en de gevolgen ervan. Ook als iemand bijvoorbeeld bang is voor de dader. Wat zijn je rechten en hoe werkt het strafproces na aangifte? De checklist aangifte helpt om samen te bepalen wat de beste stap is op weg naar herstel.
  Checklist aangifte 

• Module en overzicht ‘Hoe werkt het strafproces?’
  Is een leerling slachtoffer geworden van een strafbaar feit? Na de aangifte begint het strafproces waarin de officier van justitie of de rechter beoordeelt of de verdachte schuldig is aan een strafbaar feit. Een slachtoffer moet tijdens het strafproces een aantal beslissingen nemen. In dit overzicht legt Slachtofferhulp uit wat er gebeurt in elke fase van het strafproces zodat je je leerling kunt voorbereiden op wat er staat te gebeuren.
  Overzicht strafproces