Digitaal Veiligheidsplan

Jouw school doet ongetwijfeld al veel aan sociale veiligheid. Maar is dat voor iedereen goed zichtbaar? Zijn er misschien ‘blinde vlekken’ waaraan jullie nog moeten werken? Het Digitaal Veiligheidsplan biedt hulp! Het helpt je een op maat gemaakt plan te creëren, dat past bij jouw school wat betreft visie en waarden, leerlingenkenmerken, teamcompetenties, enzovoort.

Ga naar het Digitaal Veiligheidsplan

Het doel van het Digitaal Veiligheidsplan

Het Digitaal Veiligheidsplan heeft drie doelen:

1. Vastleggen van de visie, waarden en afspraken over de aanpak van sociale veiligheid op school.
2. Richting en houvast geven aan het handelen van iedereen die bij de school betrokken is.
3. Verantwoording afleggen over inspanningen voor een veilige school naar interne en externe belanghebbenden (zoals leerlingen, ouders, leerkrachten, inspectie, enzovoort).

Hoe werkt het Digitaal Veiligheidsplan?

Het Digitaal Veiligheidsplan is een hulpmiddel bij de ontwikkeling van een eigen aanpak voor sociale veiligheid op jouw school.
Hoe gaat dat in zijn werk? Je ontwikkelt een goede aanpak door:

1. te handelen in de praktijk,
2. te reflecteren op het handelen en
3. (eventueel) nieuwe handelwijzen af te spreken.

Het schoolveiligheidsplan is niet een aan een bureau geschreven plan dat geïmplementeerd moet worden. Het is eerder een soort draaiboek: een weergave van de zich ontwikkelende praktijk.

Zo is het Digitaal Veiligheidsplan dan ook ingericht. De onderwerpen die wij in het Digitaal Veiligheidsplan benoemen, zijn aandachtspunten voor het gesprek over de aanpak op school. Op basis van die aandachtspunten kun je als schoolleider samen met je team nagaan:

• wat jullie allemaal al doen;
• waarop nog verbeteringen mogelijk zijn;
• welke prioriteiten jullie stellen.

Zes radertjes van sociale veiligheid

Een sociaal veilige school vraagt om een doorgaand proces op de volgende velden:

1. Een gezamenlijk ontwikkelde en gekende visie, kernwaarden, en afspraken;
2. Inzicht in de veiligheidsbeleving, incidenten en mogelijke risico’s;
3. Het scheppen van voorwaarden, beleggen van taken en samenwerken met alle betrokkenen;
4. Positief pedagogisch handelen;
5. Preventieve activiteiten en programma’s in de school;
6. Tijdig signaleren van en effectief handelen bij grensoverschrijdend gedrag;

Dit zijn zes radertjes die in elkaar passen. Bij elk van deze zes velden staan in het Digitaal Veiligheidsplan aandachtspunten. In het Digitaal Veiligheidsplan staat ook aangegeven wat wettelijk verplicht is.

Het Digitaal Veiligheidsplan zet je aan om het handelen van alle betrokkenen te verankeren en zo het veiligheidsbeleid te ‘borgen’.

Een veiligheidsplan is een middel, geen doel

Veel mensen denken bij een veiligheidsplan aan een boekwerk met grote lappen tekst, protocollen, regels, en dergelijke. Dat hoeft helemaal niet het geval te zijn; het gaat niet om de omvang, maar om de inhoud. Een veiligheidsplan omvat de belangrijkste waarden en afspraken van de school. Het Digitaal Veiligheidsplan helpt je hierbij.

Het veiligheidsplan als ‘groeidocument’

Als de sociale veiligheid op een school al heel sterk is, hoef je – behalve de wettelijke vereisten – misschien niet veel op papier te zetten. Veel zaken lopen immers goed. Zijn er incidenten of geven ouders, leerlingen of medewerkers aan dat zij zich minder veilig voelen? Evalueer dan met elkaar de huidige situatie en stel samen vast waar verbetering nodig is. Leg vast hoe jullie dit gaan aanpakken. Het standaard veiligheidsplan bestaat niet; het gaat om een plan dat dienstbaar is aan de eigen school.

Het Digitaal Veiligheidsplan biedt je een levend document en geeft inzicht in wat op orde is en waar je nog aandacht aan kunt besteden. Net als een draaiboek geeft het richting aan het handelen van het team en andere betrokkenen bij de school.

En een goed draaiboek moet je regelmatig raadplegen, aanpassen en bijstellen. Het is namelijk een misverstand te denken dat het hebben van een mooi veiligheidsplan garant staat voor een sociaal veilige school.

Een veilige school maak je samen, in de dagelijkse praktijk. Sociale veiligheid moet daarbij een steeds aanwezig aandachtspunt zijn in alle werkprocessen in de school; in schoolontwikkeling, kwaliteitsbeleid, personeelsbeleid, professionaliseringsbeleid, het curriculum, enzovoort. Het hebben van een veiligheidsplan is geen doel op zich. Het veiligheidsplan is een middel om een veilige school te creëren.

Stel per jaar haalbare doelen

Bij voorkeur ontstaat een veiligheidsplan al doende. De school is bezig inzicht te krijgen in wat er komt kijken bij sociale veiligheid. Wat is voor de eigen school relevant? Als schoolleiding of -bestuur stel je vast wat de school allemaal al doet. Je bepaalt welke verbeterpunten met voorrang aandacht krijgen. Het resultaat daarvan kun je beschrijven, waarmee weer een stukje van het veiligheidsplan gereed is.

Het werkt goed om als schoolleider per jaar duidelijke, haalbare doelen te stellen voor het creëren van een sociaal veilig werk- en leerklimaat. Begin met onderdelen die dicht bij de al bestaande schoolpraktijk staan en bij de kracht van het team liggen. Start bij voorkeur met onderwerpen waarover de collega’s het eens zijn met elkaar.

Later kunt u kiezen voor onderwerpen die relatief nieuw, moeilijk of spannend zijn. Het in één keer alles aanpakken van een veiligheidsplan leidt bijna altijd tot teleurstellingen.

Het doel is om de school veiliger te maken. Het beschrijven van de aanpak voor of het resultaat van die verbeteringen, vormt een onderdeel van het schoolveiligheidsplan.

Gebruik het Digitaal Veiligheidsplan flexibel

Het Digitaal Veiligheidsplan is volgens een bepaalde logica opgebouwd. Dat wil niet zeggen dat je het ook altijd van A tot Z en in die volgorde moet doorwerken. Wel is het nuttig de zes verschillende inhoudelijke onderdelen globaal langs te lopen. Zo krijg je een beeld van waar de kracht van de school ligt en waar uitwerkingen of aanpakpunten liggen. Ook is het van belang de wettelijk verplichte zaken in ieder geval op orde te hebben.

Geef naast die inhoudelijke onderwerpen vooral ook aandacht aan het proces van borging. Daarmee laat je zien dat je actief en continu aandacht besteedt aan de sociale veiligheid op school. De vragen en ijkpunten die daarbij in het Digitaal Veiligheidsplan staan, zijn ter illustratie en moet je zien als voorbeelden. Natuurlijk kun je voor jouw school eigen trajecten en routes kiezen. Maak duidelijk hoe jullie er op school voor zorgen dat sociale veiligheid een integraal onderdeel vormt van alle werkprocessen in de school.

Tot slot: enkele tips

Om te bereiken dat het veiligheidsplan gaat leven binnen de school is het aan te bevelen om met meerdere mensen aan het plan te werken. De schoolleider is weliswaar verantwoordelijk, maar verdeel taken binnen het hele team. Dan kunnen teamleden, en ook in samenwerking met ouders en leerlingen, de verschillende onderdelen oppakken en uitwerken. Het is belangrijk dat alle betrokkenen bij de school op één of andere manier actief deelnemen aan de ontwikkeling van het sociaal veiligheidsbeleid. Dat leidt tot een fijne sfeer op school en in de klas.

Met betrekking tot de organisatie van het ontwikkelingsproces geven we een aantal concrete tips:

• Spreek af wie de coördinator van het veiligheidsplan is. Dit kan de schoolleider zijn, maar ook de coördinator sociale veiligheid (of nog iemand anders). Deze persoon zorgt voor de voortgang van het werk.
• In het Digitaal Veiligheidsplan School & Bestuur kan een schoolbestuur een aantal zaken al centraal ‘klaarzetten’ voor haar scholen: welke zaken moeten speciale aandacht krijgen, welke afspraken zijn centraal al gemaakt, op welke manieren met het plan in de school gewerkt kan gaan worden, enzovoort. Zie hiervoor ook de extra tip bij de inleiding van dit artikel.
• Pak niet alles tegelijk aan, maar stel duidelijke prioriteiten. Zoals al gezegd werkt het goed om na een eerste scan concrete actiepunten te formuleren en daarmee aan de slag te gaan. Wanneer dat gelukt is, volgen andere punten.
• Ga niet alleen schrijven, maar ga ook in de praktijk aan het werk. Probeer activiteiten uit, organiseer gesprekken, werk ermee in de lessen, doe ervaring op, experimenteer en schrijf de ervaringen op. Dan is de kans het grootst dat alle betrokkenen het veiligheidsplan gaan gebruiken en het niet onderin een la belandt.
• Zorg dat het werk past binnen de beschikbare tijd. Als je te veel hooi op de vork neemt, leidt dat tot frustraties. Zorg voor een realistische planning.
• Plan speciale vergaderingen waarbij het veiligheidsplan centraal staat. Gebeurt dat niet dan bestaat het gevaar dat het agendapunt ten onder gaat aan allerlei andere – eveneens belangrijke – gesprekspunten.
• Richt een (digitaal) archief in waar je de gemaakte producten op een systematische manier opbergt. Zorg ervoor dat het voor iedereen duidelijk is waar zij de documenten kunnen vinden. De coördinator beheert het archief.
• Een Veiligheidsplan is nooit ‘af’. Stel het plan bij op grond van ervaringen en op basis van metingen van de veiligheidsbeleving, incidentenregistraties, enzovoort. Laat je niet eenzijdig sturen door het veiligheidsplan maar sta open voor ontwikkelingen en ervaringen die in de school naar voren komen.

Ga naar het Digitaal Veiligheidsplan