Veilig diversiteit 'vieren' op school

Diversiteit op school; een rijke leeromgeving

School is de plek waar kinderen en jongeren leren omgaan met diversiteit. Ze ontwikkelen er een bredere kijk op de wereld en leren de dialoog met elkaar aangaan. Dit legt een stevige basis voor hun latere leven in een diverse samenleving. Maar diversiteit zorgt niet automatisch voor meer begrip en tolerantie tussen en binnen groepen, zegt Sjoukje, adviseur bij School & Veiligheid. “Het gaat er om hoe je ermee omgaat. Op school en in de klas. Mogen verschillen er zijn? Maken ze ons tot een sterkere, veelzijdiger groep? Als je niets doet, kan het leiden tot onbegrip en polarisatie.”

Spanningen, discussies en dilemma’s

“Waar verschillen samenkomen kan ook discussie en spanning ontstaan”, zegt Sjoukje. “Het is belangrijk die spanning niet uit de weg te gaan, maar het juist te gebruiken om samen te leren over verschillen, respectvol om te gaan met allerlei vormen van diversiteit en democratische waarden te ontwikkelen. School is daarvoor de oefenplaats.”

School de plek waar verschillen bij elkaar worden gebracht én overbrugd kunnen worden. Daarin zit kracht van het onderwijs. (pedagoog Stijn Sieckelinck, Verus.nl)

Ruimte geven aan diversiteit

Eén van de manieren om ruimte te geven aan diversiteit op school is het vieren van bepaalde feesten en aandacht hebben voor belangrijke momenten voor verschillende groepen. Denk aan Keti Koti, Paarse Vrijdag, Ramadan.

Melissa is als beleidsadviseur bij School & Veiligheid betrokken bij Gendi. Een initiatief van School & Veiligheid die scholen ondersteunt in het ruimte geven aan gender- en seksuele diversiteit op school. Volgens haar hoeft iets ‘vieren’ niet altijd groots. “Kleine aandacht schenken aan een (feest)dag of (herdenk)moment is soms genoeg. Het geeft leerlingen en personeel de kans hun achtergrond te delen en meer te leren over tradities en gebruiken van anderen. Iets dat wederzijds respect en begrip bevordert. Mits het in een veilige setting gebeurt”, zegt ze nadrukkelijk.

Vermoed je te veel weerstand, onrust of onveiligheid? Dan is niet vieren volgens Melissa een verstandige keus. “Onderzoek dan wel wat nodig is om het onderwerp in de toekomst veilig aandacht te geven.”

Onderzoek of het veilig is

• Onderzoek hoe het onderwerp of de feestdag leeft bij iedereen.Bevraag personeel, leerlingen en ouders. Hoe kijken zij er tegen aan? Zijn er vragen, zorgen, weerstand? Verdiep je ook in de sociale context van je leerlingen. Je kunt je dan beter verbinden met hun belevingswereld en de band versterken.
• Onderzoek hoe veilig het is op school.Gebruik bijvoorbeeld de uitkomsten van de jaarlijkse monitoring – waarbij het gevoel van veiligheid onder leerlingen én personeel wordt onderzocht. Dit geeft inzicht in welke gebieden aanscherping en aandacht nodig hebben.

Ook Sjoukje benadrukt het belang van sociale veiligheid in relatie tot ‘vieren’ van diversiteit. Ze adviseert hier gedurende het hele jaar in te investeren. “Zet aan het begin van het schooljaar een inclusieve sociale norm in de klas neer: iedereen hoort erbij, verschillen maken ons sterker, slimmer, leuker. En zorg dat je deze norm bewaakt door af te spreken dat je respectvol met elkaar omgaat. Oefen dit door regelmatig in de klas te praten over controversiële onderwerpen en terug te grijpen naar de afspraken en deze zo nodig aan te scherpen.”

Zorg voor een visie over diversiteit en inclusie

De adviseurs van School & Veiligheid benadrukken daarnaast het belang van een schoolvisie op diversiteit en inclusie. Dit vormt het vertrekpunt van waaruit je de dingen doet én helpt in de communicatie naar ouders toe.

• Creëer samen met het personeel een visie over diversiteit en inclusie.Dit geeft een gesterkt gevoel binnen het team. Het spel Gedragen gedrag of de Kijkroute zijn tools die je kunt gebruiken voor het ontwikkelen van een school eigen visie.
• Check of de visie met betrekking tot diversiteit en inclusie onderdeel is van het veiligheidsbeleid van school.Ga na of er in het veiligheidsbeleid iets is opgenomen over dat discriminatie en pesten op basis van uiterlijke kenmerken, culturele achtergrond, genderidentiteit et cetera niet is toegestaan. En dat er respect en ruimte is voor verschillen.
• Zorg dat de schoolvisie wordt uitgedragen. Het is belangrijk om met elkaar te zorgen dat iedereen dezelfde waarden uitdraagt. Zo is voor iedereen duidelijk dat diversiteit wordt gewaardeerd en gerespecteerd.
• Bespreek met het team de lijn van communiceren.Bespreek binnen het team hoe ga je omgaat met vragen van bezorgde ouders. Of met boze ouders die ‘verhaal komen halen’.

Betrek ouders, leerlingen en het team

Betrokkenheid van iedereen is essentieel voor het creëren van een inclusieve schoolgemeenschap. Raakt het aan diversiteit? Dan adviseert School & Veiligheid om ouders, leerlingen en onderwijspersoneel actief te betrekken.

• Bevorder een open communicatiecultuur waarin ieders stem wordt gehoord. Sta open voor meningen van anderen en ga op een respectvolle manier het gesprek met elkaar aan. Geef duidelijk grenzen aan van wat wel en niet mogelijk is op grond van waar de school voor staat. Neem ouders mee in de visie van school: iedereen mag zich hier welkom voelen.
• Ga in gesprek met ouders waarbij de zorgen en emoties hoog zitten.Doe dit het liefst 1-op-1. Luister goed en probeer bij de kern van de zorgen te komen. Als ouders zich gehoord en gezien voelen, kun je ze geruststellen en laten zien dat jullie een gemeenschappelijk doel voor ogen hebben: jezelf kunnen zijn en je veilig en prettig voelen op school.
• Informeer en betrek ouders.Bijvoorbeeld door het organiseren van een ouderavond over specifieke thema’s of activiteiten. Dit biedt ruimte voor vragen en het uiten van zorgen. Zorg voor structuur waarin het een veilige uitwisseling wordt. Laat ouders bijvoorbeeld in groepjes met elkaar praten over een onderwerp of een stelling. Bij hoge emoties en zorgen spreek je liever ouders van tevoren apart. Spreek met ouders af hoe de communicatie voor beide partijen prettig is en wijs iemand aan bij wie ze terecht kunnen.
• Bespreek diversiteit in teamvergaderingen. Luister naar de verschillende mening, vragen of zorgen in het team en geef elkaar hierin de ruimte. Onderzoek met elkaar welke onbewuste (voor)oordelen over andere groepen er bij iedereen leven en de invloed die dit heeft op het handelen in de klas.
• Vergroot de kennis binnen het team.Biedt scholing aan zodat personeelsleden zich ‘sterker’ voelen in het lesgeven en gesprekken voeren over gevoelige onderwerpen met leerlingen of met ouders. Geef hen gelegenheid kennis te vergroten op het gebied van diversiteit. Denk aan de positie van minderheidsgroepen en de invloed van factoren als afkomst, sociaaleconomische status, religie, gender of beperking op het wereldbeeld en de (start)positie van leerlingen/studenten.
• Betrek en steun leerlingenStimuleer ze om actief bezig te zijn met respect voor elkaars verschillen. Betrek leerlingen bij het organiseren en vieren van speciale dagen of educatieve projecten. Geef steun en wees betrokken bij leerlingenacties zoals een GSA (Gender- and Sexuality Alliance ).

Lerende houding

Werken aan diversiteit en inclusie vraagt volgens Sjoukje om een lerende houding. Het is lastig om het voor iedereen meteen goed doen. En dat hoeft ook niet. “Het vraagt om verdiepen, oefenen en excuses aanbieden als je iemand onbedoeld hebt gekwetst.”

Samenvattend

Een inclusieve school waarin iedereen zich welkom en gewaardeerd voelt. Daarbij is ruimte voor diversiteit – in de breedste zin van het woord – van belang. Dit vraagt van scholen:

• Zorgdragen voor een sociaal veilig schoolklimaat.
• Het hebben of ontwikkelen van een visie over diversiteit, inclusief gender- en seksuele diversiteit.
• Openstaan voor een gesprek en luisteren naar de verschillende meningen.
• Niet bang zijn voor botsing en schuring want dit kan zorgen voor mooie en waardevolle mooiste inzichten.
• Voorbereid zijn en de juiste middelen in.
• Betrokkenheid van iedereen in de schoolgemeenschap; leerlingen, personeel en ouders.