Klachten over sociale media (vo)

Klachten die bij vertrouwenspersoon binnenkomen gaan bijvoorbeeld over:

• Pesten via treitersites, pestapps of via sociale netwerken zoals Facebook en Instagram, Snapchat en WhatsApp.
• Dreigberichten/chantage
• Cyberstalking.
• Ongewenst maken en verspreiden/delen van beelden van medeleerlingen.
• Verspreiding van naaktfoto’s via sociale media
• Cyberbaiting
• Het maken van een nepaccount of hacken van bestaand account.

Vaak gaat het om ongewenst gedrag op sociale media van leerlingen. Maar ook schoolmedewerkers maken zich schuldig aan grensoverschrijdend online gedrag. Bijvoorbeeld door het onderhouden van verregaande (seksuele) digitale contacten met leerlingen, zich ongenuanceerd uit te laten via sociale media of zich ongewenst te profileren op internet. Veel van dit soort klachten eindigen bij een klachtencommissie of zelfs bij justitie.

Het komt ook voor dat schoolmedewerkers zelf het slachtoffer zijn van ongewenst online gedrag van leerlingen. Bij cyberbaiting worden leraren online en op sociale media voor schut gezet. Leerlingen dagen hun leraren uit en filmen stiekem de reactie waarna het wordt geplaatst op YouTube en gedeeld op sociale media. Accounts van leraren worden gehackt waarbij ongewenste berichten of foto’s uit hun naam worden geplaatst door leerlingen. Behalve mikpunt van spot worden leraren ook bedreigd via sociale media of finaal ‘afgemaakt’ op ratingsites.

Stap naar de vertrouwenspersoon

Leerlingen en hun ouders én schoolmedewerkers kunnen met klachten over misbruik of ongewenst gedrag via sociale media terecht bij de vertrouwenspersoon. De vertrouwenspersoon is verantwoordelijk voor de ondersteuning bij de klachtbehandeling.
Als vertrouwenspersoon zorg je voor de eerste opvang van de klager en begeleiding in het verdere verloop van het klachttraject.

Bij klachten over misbruik van sociale media is er vaak een grotere behoefte om de klacht snel op te lossen. De kans op escalatie is groot. En het aantal betrokkenen kan snel toenemen door verspreiding en het delen van ongewenste berichten. Dit betekent dat bij klachten rond sociale media vaak een snelle actie wenselijk is. Bij reguliere klachten zal de vertrouwenspersoon de klager de tijd geven om na te denken over gewenste aanpak en mogelijke oplossing. Bij klachten over sociale media is die tijdsdruk vaak hoog waardoor de vertrouwenspersoon een actievere adviserende rol speelt om tot een snelle oplossing te komen.

Eerste opvang en gesprek

Tijdens het eerste gesprek met de klager luister je aandachtig naar het verhaal van de klager en neem je de klacht serieus. Als niet bekend is wie de veroorzaker is van het ongewenst gedrag (er is geen aangeklaagde), dan kun je alleen de eerste opvang van de klager doen en tips geven. Het is niet mogelijk om een klacht in te dienen tegen een onbekende.
Als bekend is wie er verantwoordelijk is voor het ongewenste gedrag (er is dan een aangeklaagde) kun je de klager wijzen op de vervolgstappen die er zijn om de klacht op te lossen. Welke vervolgstappen wenselijk zijn, is afhankelijk van het type klacht. Mogelijke vervolgstappen zijn:

• Gesprek met de aangeklaagde(n).
• Gesprek met de betrokkenen en de schoolmedewerker.
• Bemiddeling.
• Hoor en wederhoor door de schoolleiding of het bestuur.
• Klachtbehandeling via de klachtencommissie.
• Aangifte in geval van strafbare feiten.

Vervolgtraject

Vraag na bij de klager welke vervolgstap hij of zij wenst en adviseer zo nodig. Stem altijd met de klager af wat jouw rol is in de verdere procedure en begeleidt de klager (als dat is gewenst) in het gekozen vervolgtraject. Wijs de klager op de mogelijkheid tot begeleiding door een externe vertrouwenspersoon.

Is de dader onbekend, dan kan deze mogelijk met behulp van anderen (politie, systeembeheerder, provider) worden opgespoord. Verwijs de klager naar hulpinstanties en websites zoals Helpwanted.nl, Meldknop.nl en vraaghetdepolitie.nl

Praktische maatregelen

Vraag wat nodig is om weer veilig naar school te kunnen. Wil de leerling dat er in de klas over het misbruik (bijvoorbeeld pesten) wordt gesproken? Wil de leerling excuses van de overtreders? Wil de leerling altijd vergezeld van een vriend(in) de school/klas binnenkomen? Als vertrouwenspersoon kun je bewerkstelligen dat de gewenste praktische maatregelen genomen worden. Bespreek dit samen met de klager en de schoolleiding en/of de mentor en houdt vinger aan de pols of de gewenste maatregelen worden nageleefd.

Geef de klager ook praktische adviezen zoals:

• Contacten blokkeren of verwijderen.
• Betreffende sociale media verlaten of account opheffen (Facebook-account, WhatsApp-groep).
• Bewijsmateriaal opslaan (screenshots, berichtengeschiedenis, foto’s, filmpjes). Deze zijn nodig om eventueel de dader te kunnen achterhalen en dienen als bewijs in geval er aangifte wordt gedaan.
• Verwijzing naar Helpwanted.nl, Meldknop.nl en vraaghetdepolitie.nl.

Nazorg

Blijf in contact met de klager om na te gaan of de afgesproken maatregelen genomen zijn en of de veiligheid daarmee is gewaarborgd. Als de school geen actie onderneemt of de klager is ontevreden over de genomen maatregelen, wijs dan op de mogelijkheid om een klacht in te dienen bij de klachtencommissie.

Strafbare feiten en aangifte doen

In sommige gevallen is het online gedrag van leerlingen strafbaar, zoals bijvoorbeeld sexting, cyberstalking, een naaktfoto ongevraagd online plaatsen of verspreiden via sociale media of iemand met de dood bedreigen. Een beschrijving van overige vormen van online strafbaar gedrag vind je op de website van de politie.
Als er op school een protocol is over het omgaan met strafbare feiten wordt deze gevolgd. Het is raadzaam in overleg te treden met de politie. Zij kunnen beoordelen of het zinvol is om aangifte te doen. De politie adviseert en kan helpen bij het eventueel laten verwijderen van ongewenst beeldmateriaal of het opsporen van mogelijke daders. Ook geven zij graag voorlichting op scholen over online gedrag om leerlingen bewust te maken van hun gedrag en de gevolgen voor anderen en hen te wijzen op strafbaar gedrag.

Meld-, overleg en aangifteplicht

Als interne vertrouwenspersoon heb je een wettelijke meldplicht als je een klacht krijgt of een vermoeden heeft van seksueel (digitaal) contact tussen een leerkracht en een minderjarige leerling (grooming). Net als iedere andere medewerker van school ben je verplicht dit te melden bij het bevoegd gezag conform de Wet Bestrijding Seksueel geweld en seksuele intimidatie in het onderwijs, ook wel de Meld-, overleg- en aangifteplicht genoemd. Vervolgens doet het bestuur in overleg met de vertrouwensinspecteur, al dan niet aangifte bij de politie. Een externe vertrouwenspersoon is niet in dienst van de onderwijsinstelling en is niet wettelijk verplicht melding te doen, maar kan de klager stimuleren aangifte te doen.

Klachten voorkomen

Om misbruik via sociale media te voorkomen is het van belang dat vanuit school wordt opgetreden bij ongewenst gedrag. Leerlingen en schoolmedewerkers aanspreken op wangedrag en (straf)maatregelen nemen, kan alleen als er op school afspraken en regels zijn over correct gebruik van internet, smartphones, sociale media, etc. De vertrouwenspersoon kan gevraagd en ongevraagd advies geven aan de directie als er beleid over sociale media ontbreekt op school.

Naast de behandeling van de klacht heeft de vertrouwenspersoon ook een preventieve taak gericht op het verminderen van ongewenst gedrag en het voorkomen van klachten. Zoek bij het organiseren van preventieve activiteiten samenwerking op met docenten, mentoren en schoolleiding.
Denk daarbij aan:

• Voorlichting geven aan leerlingen en ouders over veilig en correct gebruik van smartphones, sociale media en internet en over strafbaar vormen van online gedrag bijvoorbeeld door het organiseren van (voorlichtings)lessen, een toneelvoorstelling, film of informatieavond.
• Regels en afspraken maken met leerlingen over gebruik van sociale media en smartphones (tip: gebruik het leerlingenspel uit  Gedragen Gedrag).
• Met het team in gesprek gaan en afspraken te maken over acceptabel en onacceptabel gedrag van schoolmedewerkers op sociale media (tip: speel het spel Gedragen Gedrag).
• Voorlichting geven over de taak van de vertrouwenspersoon zodat ouders, leerlingen en schoolmedewerkers weten waarvoor je bent aangesteld, waarvoor ze bij je terecht kunnen en hoe je te bereikbaar bent.Tips om jezelf bekendheid te geven:
• Hang posters voorzien van je gegevens op in de school. Download de posters en vul je eigen gegevens in.
• Stel jezelf voor in de (mentor)klassen.
• Stel jezelf voor op informatie- en ouderavonden.
• Schrijf regelmatig een stukje in de nieuwsbrief van school.
• Zorg dat je op de schoolwebsite te vinden bent.
• Wees actief en laat van je horen op de sociale media accounts van school