Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Ouders als partners in schoolveiligheid. Dat is voor de sociale veiligheid op school heel belangrijk. Betrokken ouders verhogen het (gevoel) van sociale veiligheid. De relatie tussen ouders en school noemen we steeds vaker ‘pedagogisch partnerschap’. En dat is meer dan ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie. Dit artikel geeft antwoord op de vraag: Hoe draagt pedagogisch partnerschap bij aan schoolveiligheid?
Pedagogisch partnerschap betekent niet alleen:
Maar ook:
Kort gezegd: gezamenlijk zorgen onderwijsprofessionals en ouders voor een positief klimaat rondom de leerling. Het doel van pedagogisch partnerschap tussen ouders en school is om samen betere voorwaarden te scheppen voor de ontwikkeling en het leren van de leerling. Hierbij gaat het over algemene zaken zoals normen en waarden op school en thuis, maar ook over de gezamenlijke aanpak van individuele leerlingen.
Het betekent dat, zolang een leerling op school zit, ouders en school:
Ouders zijn immers één van de belangrijkste belanghebbenden van de school. De input van ouders op plannen en resultaten van de school vormt een belangrijke motor voor schoolontwikkeling, professionele ontwikkeling en kwaliteitszorg. In de alinea ‘Hoe geeft de school dit vorm’ staat meer over de mogelijkheden die je als onderwijsprofessional hebt om samen op te trekken met de ouders.
Zowel ouders als leraren hebben een grote rol in het bij kinderen aanleren van goed gedrag en goede omgangsvormen. Daarom heb je samen met de ouders een gedeelde verantwoordelijkheid: jullie moeten op een gelijkwaardige manier samenwerken aan de ontwikkeling van en het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag door hun kinderen.
Het blijkt dat veel leraren niet goed weten welke rol ouders kunnen of moeten hebben bij het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag. Andersom weten ouders vaak niet waar ze terecht kunnen met vragen of voor advies. Door ouders nadrukkelijk bij de school te betrekken kunnen ouders en school op één lijn komen.
Pedagogisch partnerschap tussen volwassenen is een voorwaarde om te kunnen komen tot een ‘dynamische driehoek’ tussen leerling, ouders en school.
Sommige scholen maken gebruik van school-oudercontracten, waarin de school een aantal regels en afspraken met de ouders vastlegt. Het is echter beter om vanaf het begin te investeren in goed contact. En mocht dat nodig zijn, ouders te overtuigen van het belang van goed contact en nauwe samenwerking. Zo voorkom je dat je alleen contact met ouders hebt ná incidenten of bij klachten.
Laat ouders bijvoorbeeld meedenken over thema-avonden. Voor een goede samenwerking is het belangrijk om verwachtingen uit te spreken en af te spreken wie waarvoor verantwoordelijk is.
Op basis van onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zijn vier pijlers geformuleerd die van belang zijn om pedagogisch partnerschap tot stand te kunnen brengen en in stand te kunnen houden. De school kan voor zichzelf nagaan in welke mate deze vier pijlers van toepassing zijn, en waar mogelijk nog aan gewerkt kan worden.
Het is belangrijk om binnen het schoolteam tot één heldere, gemeenschappelijke visie te komen. Ons digitaal veiligheidsplan is tool die daarbij kan helpen. Een gezamenlijk visie zorgt voor duidelijkheid, voor de school én voor ouders. Deze visie is onontbeerlijk bij het betrekken van ouders bij het tegengaan van ongewenst gedrag. Ouders weten zo wat ze kunnen verwachten van de school en wat er van hen wordt verwacht.
Een groep kan samen meer bereiken dan ieder groepslid afzonderlijk. Door ouders direct vanaf het begin van het schooljaar met elkaar en de school te verbinden, ontstaat er een groep. Onderling contact tussen ouders stimuleert het samenwerken mét elkaar. Ouders die het idee hebben deel uit te maken van een groep, tonen meer betrokkenheid bij de school.
Individuele contactmomenten zijn van groot belang om een vertrouwensband met ouders op te bouwen. Sommige dingen kun je nu eenmaal beter persoonlijk bespreken. Bovendien zijn niet alle ouders aanwezig bij gezamenlijke contactmomenten. Het is belangrijk dat jullie met elkaar informatie uitwisselen over hun kind: de leraar over zijn leerling in de klas, en de ouders over hun kind in de thuissituatie. Zo kunnen jullie samen zorgen dat hun kind zich goed ontwikkelt.
Structurele informatie-uitwisseling zorgt ervoor dat zaken bij zowel ouders als school onder de aandacht blijven. Daarnaast verhoogt het de frequentie van het contact met ouders. Op die manier kom je ook op positieve momenten met elkaar in contact. Contact met ouders kan zowel gepland als spontaan plaatsvinden en via verschillende kanalen: mondeling, schriftelijk en digitaal. Maak een planning in je jaaragenda; hierbij kun je zelf aangeven hoe vaak en op welke wijze je met de ouders van je leerlingen in contact wilt zijn. Dit kan bijvoorbeeld al door een online afspraak via Zoom of Teams te maken.
De manier waarop de school en ouders de samenwerking vormgeven op basis van de vier pijlers, sluit aan op wat ook wel ‘ouderbetrokkenheid 3.0’ heet. Bij ouderbetrokkenheid 1.0 stuurt een school alleen informatie richting de ouders. De 2.0-versie gaat al iets verder: daarbij sturen school en ouders informatie naar elkaar. Er is alleen nog geen sprake van samenwerking.
Ouderbetrokkenheid 3.0 gaat nog een stap verder: hierbij gaat het erom dat de school en de ouders informatie zoeken en met elkaar delen met een, voor beide partijen, helder doel voor ogen. Dat doel is de positieve ontwikkeling van hun kind. Het gaat hier niet enkel om elkaar informeren maar om daadwerkelijk samenwerken.
Ouderbetrokkenheid 3.0 heeft drie kernwaarden:
“Ouders zijn onze partner in het onderwijs. Als er iets is met hun kind, gaan we niets doen totdat we met de ouders hebben gesproken. We letten er echt op dat we de deur altijd open hebben staan zodat ouders makkelijker wat vragen.” Bron: Mark Honselaer, directeur Prins Willem Alexanderschool, De Lier
De RUG heeft onderzoek gedaan naar de vraag hoe je ouders kunt betrekken. Daaruit zijn vijftien succesfactoren naar voren gekomen. Sommige hiervan komen ook duidelijk terug in één van de vier pijlers. Ook hier geldt dat de school voor zichzelf moet nagaan in welke mate onderstaande zaken plaatsvinden en waar nog aan gewerkt kan worden.
Hieronder staan voorbeelden beschreven hoe je als onderwijsprofessional aan die betrokkenheid met ouders kan werken. Belangrijk is om die relatie zo snel mogelijk aan te gaan na het eerste contact. Sommige voorbeelden liggen vooral op het vlak van ouderparticipatie met een bepaalde mate van vrijblijvendheid. Andere meer op het vlak van ouderbetrokkenheid.
Veel van deze voorbeelden zijn zowel in het primair als het voortgezet onderwijs in te zetten. Dat geldt echter niet voor elk voorbeeld. Bespreek daarom met het team wat bij jullie school past en wat haalbaar is. Het doel is de banden binnen de dynamische driehoek van school, leerlingen en ouders te verstevigen om zo het pedagogisch partnerschap aan te gaan.
De onderstaande tips hebben wij enkele jaren terug voor de Week Tegen Pesten ook in postervorm laten maken. Deze kun je downloaden (pdf) en bijvoorbeeld ophangen in de leraarskamer.
Tijdens de jaaropening kunnen ouders zich voorstellen aan de leraar en aan elkaar. Zo leren ouders elkaar kennen: de eerste stap voor het vormen van een groep. Op dit moment kun je als school(leiding) ook je visie delen met de ouders.
Tijdens een ouderavond is er ruimte voor onderling contact, uitwisselen van informatie en het delen van de visie van de school. Het is belangrijk om niet alleen informatie te zenden, maar vooral uit te wisselen.
Een laagdrempelige manier voor ouders om elkaar en de leraar te ontmoeten. Zo bereik je ook ouders die je anders niet snel spreekt.
Ouders kunnen lessen bijwonen in de klas en weten zo beter wat hun kind op school doet. Het gaat hierbij vooral om de beleving. Juist voor ouders die het moeilijk vinden om met hun kind over de schooldag te praten. Maar ook voor ouders van wie hun kind weinig los laat over school kan dit een enorme aanvulling zijn.
De ouders staan eens voor de klas. Deze activiteit vergroot de betrokkenheid onder ouders met de school en met de groep ouders. Ouders leren elkaar beter kennen als ze in verschillende groepen iets komen vertellen over hun beroep.
Huisbezoeken afleggen kost misschien veel tijd maar levert ook veel op! Het zorgt voor individueel contact met de ouders en zorgt er ook voor dat je als leraar een beeld hebt van de thuissituatie van de leerling.
Een vrij inloopmoment voor ouders. Ouders kunnen vragen stellen of vertellen over iets met betrekking tot hun kind. Houd een dergelijk inloopmoment zo laagdrempelig mogelijk.
Een-op-een gesprekken met ouders.
Een vertegenwoordiging van ouders die hun mening geven over bepaalde projecten of plannen. Zo kan de school peilen hoe bepaalde plannen en ideeën van de school vallen bij de ouders. De school moet deze bijeenkomsten voorbereiden en leiden.
Een vertegenwoordiging van de ouders. Anders dan bij een klankbordgroep organiseert de ouderraad zelf activiteiten. Ook kan de ouderraad zich bezighouden met beleidszaken die voor ouders en leerlingen belangrijk zijn. Een actieve ouderraad kan bijdragen aan het vormen van een groep van ouders en het betrekken van ouders bij de school.
Ouders verzorgen vanuit hun expertise workshops voor leraren. Bijvoorbeeld het effectief gebruiken van Powerpointpresentaties in de klas, of het leven met een ADHD’er thuis. Een ouder die bij Bureau Jeugdzorg werkt, kan bijvoorbeeld vertellen over ‘vroegtijdige signalering’ en een andere ouder geeft een workshop over gewoonten en gebruiken uit zijn cultuur.
Hoe pakken jullie de samenwerking met ouders op? We zijn altijd benieuwd naar ervaringen van scholen. Andere scholen kunnen hier ook weer van leren. Laat het ons weten via de mail communicatie@schoolenveiligheid.nl.
“Als je met de kinderen van nu iets wil bereiken, moet je hun ouders ook bereiken. Dat kan alleen maar als je hun taal wil spreken, letterlijk en figuurlijk.” Bron: Hanna van Os, directeur Melanchthon, Rotterdam
Scholen kunnen te maken krijgen met ouders die ontevreden zijn en klachten hebben over de informatievoorziening vanuit school. Dit kan zelfs leiden tot verbale of fysieke agressie. Of een juridische strijd.
Een goede relatie tussen de school en ouders is essentieel voor de schoolveiligheid. Dus stel, in samenwerking met elkaar, gedragsregels op. Op die manier is duidelijk wat jullie van elkaar over en weer verwachten.
Bespreek dit ook wanneer ouders hun kind op jouw school komen aanmelden. Zo kun je samen wederzijdse en duidelijke verwachtingen scheppen. Publiceer de afspraken ook in bijvoorbeeld een protocol of een schoolgids.
Mocht er zich toch een incident voordoen, bescherm te allen tijde je eigen veiligheid. Een aantal tips over wat je kunt doen als het toch niet goed gaat, kun je hier lezen:
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
