Werken aan seksuele integriteit bij leerlingen, hoe doe je dat?

Het voorbeeld geven

Van scholen wordt gevraagd om leerlingen te ondersteunen bij hun seksuele ontwikkeling en identiteitsvorming. Dat gebeurt in lessen seksuele vorming, maar ook in pedagogische momenten daarbuiten. Om hierbij een veilig klimaat te scheppen voor leerlingen is seksuele integriteitLees meer over het begrip ‘seksuele integriteit’ nodig: ‘een bewuste, respectvolle en verantwoordelijke houding, zowel van leraren als van leerlingen’. Die houding kun je voorleven in alles wat je doet en laat als leraar. Maar hoe ziet dat er in de praktijk dan uit?

Naar de meisjes kijken..

“Shit, hoe ga ik dit nou insteken?” Dat vraagt Joeri Hamers – leraar biologie, gym en leerlingbegeleider op De Rooi Pannen vmbo in Eindhoven – zich af bij het zien van een bericht op de sociale media, waar hij van schrikt. Het bericht staat op een Instagram-account met memes (plaatjes met tekst erbij) die leraren op de hak nemen. De meme waar Joeri van schrikt gaat over een collega. Het is een plaatje met de tekst: “Meneer Van Gils* als hij naar de meisjes kijkt”. Onder deze meme heeft leerling Jayden* twee meisjes getagd en daarbij de suggestie gewekt dat de meme ook over Joeri gaat: “Haha, meneer Hamers…”.

Sta ik zo bekend?

Joeri schrikt hier van. Want hij is in de veronderstelling dat hij al zijn leerlingen bewust, respectvol en integer behandelt. Hij checkt bij collega’s hoe zij hem zien en of zij wel eens zulke geluiden over hem hebben gehoord, maar zij bevestigen zijn eigen indruk. Het zit hem toch niet lekker. “Het staat nu wel op internet alsof ik naar de meisjes zou kijken. Ik had niet verwacht zo bekend te staan. Maar als dat inderdaad zo is, vind ik dat echt vervelend.” Hij besluit er het gesprek over aan te gaan, eerst met Jayden en meteen erna met de twee meiden erbij. “Dat vond ik natuurlijk kei spannend!”

In gesprek

In het gesprek met de leerlingen vertelt Joeri dat hij geschrokken is van Jaydens reactie onder de meme. Hij checkt of hij inderdaad zo bekendstaat en of hij de meiden het gevoel geeft dat hij ze iets te lang aankijkt.

“Als ik jullie dat idee geef, lijkt me dat voor jullie niet fijn én voor mezelf niet fijn. En dan wil ik daar iets aan doen.”

De meiden reageren ontkennend: “Nee dat is echt niet meneer, dat komt door ‘dat onderwerp’, dat is gewoon zo awkward.” Met ‘dat onderwerp’ bedoelen ze de lessen seksuele vorming die hij onlangs gaf.

Joeri biedt nogmaals een opening: “Dames, ik wil het heel graag weten. Ik ben me van geen kwaad bewust. Ik ben gewoon die les aan het geven en ik heb het idee dat ik iedereen hetzelfde behandel en hetzelfde aankijk. Maar als dat niet zo is, wil ik er wat aan doen. Want zo wil ik niet bekendstaan.” Jayden legt uit dat het zo echt niet was bedoeld en beaamt dat het bericht inderdaad ging over ‘dat onderwerp’.

Hierop vraagt Joeri om hun begrip: “Kunnen jullie je voorstellen wat dat met mij doet als ik dat lees? Dit staat nu op internet.. en dat account heeft veel volgers…” Vooral Jayden is hier volgens Joeri erg van onder de indruk: “die zag je echt nadenken”.

Wat leren deze leerlingen?

Natuurlijk is het de vraag of de meiden eerlijk durven te zijn tegen hun eigen leraar als ze zijn gedrag niet integer zouden vinden, dat benoemt hij zelf ook. Wat maakt dit verhaal over ontwikkeling en waarborging van seksuele integriteit bij leerlingen en leraren, volgens School & Veiligheid dan toch zo krachtig? Het gaat om het feit dat deze leerlingen op alle houdingsaspecten (bewust, respectvol en verantwoordelijk) een voorbeeld krijgen dat hen aan het denken kan zetten.

1. Bewustwording

Door leerlingen te vragen naar hoe ze zijn houding en handelen ervaren, laat deze leraar twee dingen aan zijn leerlingen zien. Ten eerste laat hij zien dat hij bewust bezig is met de vraag hoe zijn houding en handelen op anderen overkomen, met de mogelijkheid dat hij het effect van zijn handelen zelf niet goed inschat. Ten tweede laat hij aan de leerlingen zien dat het hem bezighoudt en zorgen baart als zoiets publiekelijk over hem gezegd wordt. Hierdoor kunnen leerlingen zich bewust worden dat een bericht op de sociale media impact kan hebben op mensen; en dat een leraar ook een mens is met gevoelens. “Ik had daar zo niet over nagedacht meneer,” zei Jayden heel eerlijk. Bewustwording is hiermee in gang gezet.

2. Respect

Het feit dat deze leraar bij zichzelf en collega’s te rade gaat naar aanleiding van een bericht over zijn gedrag, laat zien dat hij leerlingen serieus neemt en respecteert. Hij is in het gesprek niet aanvallend, bestraffend of met het vingertje aan het wijzen, maar stelt leerlingen vragen op een respectvolle manier. Bovendien respecteert hij zichzelf door het gesprek aan te gaan met leerlingen, zich kwetsbaar op te stellen en daarmee integer te zijn naar zichzelf. Hij schept zo een sociaal veilig klimaat door ‘voor te leven’ dat je jezelf én de ander kan respecteren.

3. Verantwoordelijkheid

Joeri neemt verantwoordelijkheid voor zijn eigen seksuele integriteit door het gesprek aan te gaan met leerlingen en aan te geven dat hij zijn gedrag wil veranderen, indien nodig. Hiermee laat hij zien dat je door verantwoordelijkheid te nemen eventuele fouten kunt herstellen of misverstanden uit de wereld kunt helpen en je eigen integriteit kunt bewaken. Jayden bleek zich van weinig kwaad bewust en nam naar aanleiding van dit gesprek de verantwoordelijkheid om het bericht te verwijderen.

De leraar als rolmodel: kwetsbaar en prachtig

“Het geven van seksuele vorming aan leerlingen vind ik fantastisch. Maar dit soort voorbeelden maken je wel weer even super bewust van je eigen houding. Open én discreet zijn moet samengaan,” is Joeri’s conclusie.

School & Veiligheid ziet in dit verhaal de kracht die vrijkomt door moed en kwetsbaarheid. Deze leraar laat in dit voorbeeld zien hoe je seksuele integriteit kunt voorleven en een rolmodel kunt zijn voor leerlingen in hun ontwikkeling naar volwassenheid.

*fictieve namen vanwege de privacy

Nog meer praktijkverhalen:

• Lees op onze themawebsite Gendi hoe een Tilburgse school leerlingen actief uitnodigde om zich uit te spreken over het lhbti+-klimaat op hun school: ‘Leerlingen aan het woord op het Theresialyceum. Een spiegelgesprek en de uitwerking daarvan’.
• Scroll door het artikel ‘Verhalen uit de school over werken aan seksuele integriteit’ waarin we mooie artikelen hebben verzameld over mensen en scholen die werken aan het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag op school.