Radicalisering: Waarom radicaliseert een jongere?

Om hun plek in de wereld te bepalen hebben jongeren vragen, zoals:

• Wie ben ik?
• Bij welke groep hoor ik?
• Wat is mijn rol bij het onrecht in de wereld?
• Wat kan ik betekenen?

Ze zoeken antwoorden op die vragen bij ouders, leraren, groepsgenoten en op internet. In hun zoektocht kunnen ze ook radicale antwoorden tegenkomen.

Factoren

Of iemand gevoelig is voor radicale ideeën wordt door verschillende factoren:

• leeftijd, geslacht en etniciteit
• sociale factoren, zoals het gezin en de vriendenkring
• de sociale status binnen een groep of gemeenschap
• persoonlijkheidskenmerken en psychische problemen

Een jongere kan zich vernederd, gefrustreerd, gediscrimineerd of onrechtvaardig behandeld voelen. Hoe iemand daarmee omgaat speelt een rol in hoe hij of zij zich opstelt naar anderen.

Houvast

Extremistische groepen spelen met hun on- en offline propaganda van radicale ideologieën bewust in op behoeften of kwetsbaarheden van jongeren. Deze propaganda stimuleert polarisatie door het aanpraten van een zwart-wit- en wij-zij-denkpatroon.

Een allesomvattende en simpele werelddenkbeeld is aantrekkelijk voor zoekende jongeren. Het geeft hen duidelijkheid over goed en kwaad en biedt houvast. Het geeft hen het gevoel geven weer ergens bij te horen.

Cognitieve opening
Niet iedereen die in aanraking met radicale ‘spannende’ boodschappen radicaliseert. Zij die het verschil kennen tussen goed en fout gaan op andere manieren om met onrecht. Als de weerbaarheid een knauw krijgt en er geen duidelijke antwoorden gevonden wordt in een persoonlijke zoektocht, kunnen jongeren vatbaar worden voor radicale boodschappen.

Ze vinden het gebruik van geweld dan steeds normaler worden en zonderen zich vaker af van hun directe sociale omgeving. Er ontstaat dan een cognitieve opening, waardoor iemand zijn eerdere kijk op de wereld loslaat en open staat voor alternatieve ideeën.

Sommige jongeren doorlopen dit proces snel, anderen langzaam. Slechts een klein deel zal zelf geweld gaan gebruiken. Het is belangrijk om te weten dat dit proces omkeerbaar is.

Het proces kan worden beïnvloed door ingrijpende gebeurtenissen; zoals de dood van een gezinslid, een relatiebreuk, verlies van werk of het ontmoeten van een radicaal persoon. Bekijk de tool triggerfactoren van de Expertise Unit Sociale Stabiliteit van het Ministerie van SZW.

Concrete tips voor in de klas om radicalisering te voorkomen

• Zorg ervoor dat iedereen op school erbij hoort. Discriminatie, pesten, polarisatie, uitsluiting et cetera is niet toegestaan.
• Grijp in als bepaalde leerlingen of groepen leerlingen te vaak negatief in beeld komen. In de les kun je bewust aandacht besteden aan andere perspectieven op een bepaalde situatie en/of een bepaald onderwerp. Ook kan je van iemand uit de negatief belichte groep een positief rolmodel maken en dit uitvergroten. Dit straalt af op de hele groep.
• Zorg dat leerlingen samenwerken aan projecten. Dat zorgt ervoor dat leerlingen die van elkaar verschillen en elkaar niet gauw zouden opzoeken, elkaar beter leren kennen.
• Werk aan kennis en vaardigheden en talentontwikkeling om de leerling als persoon te laten groeien. Let op gevoelens van achterstelling of onrechtvaardige behandeling.
• Zorg voor positieve rolmodellen voor de diverse groepen leerlingen. Hiermee kan je al rekening houden in het aannemen van personeel. Denk ook aan gastlessen of de inzet van jongeren die als rolmodel maatschappelijke thema’s bespreekbaar maken.
• Als leerlingen iets kunnen bijdragen, voelen ze zich waardevol. Hoe krijgt leerlingenparticipatie vorm in de school?