Samen op weg naar inclusief onderwijs

Op donderdag 17 november organiseerde NCDR de werkconferentie Inclusief Onderwijs. In deze conferentie werd nogmaals duidelijk dat het onderwijs een onmisbare rol heeft in de aanpak tegen racisme en discriminatie. Onder leiding van dagvoorzitter Marcia Luyten gingen de deelnemers met elkaar in gesprek over onderwerpen als burgerschapslessen en stagediscriminatie. 

“Leraren zijn geen neutrale super mensen”

Dit zei Amina Saydali, directeur van Stichting School & Veiligheid, in het panelgesprek. Ze sprak over het belang van wat je als leraar zegt en doet. Ook leraren kunnen de verkeerde dingen zeggen, dat is niet te voorkomen. Maar wat je wel kunt doen is je daar bewust van worden en de tijd nemen om te vertragen. Verder kan je in de lerarenkamer het gesprek aangaan over ongemakkelijke thema’s en hoe je daar mee omgaat. 

Ook werd haar gevraagd wat volgens haar goed werkt aan het burgerschapsonderwijs, waarin leerlingen leren over diversiteit en discriminatie. Een voorbeeld van wat goed werkt zijn projecten waarbij leerlingenparticipatie een grote rol speelt. Dit kan bijvoorbeeld zijn in de vorm van een leerlingenraad waarbij leerlingen zelf kunnen nadenken over wat zij anders zouden willen zien binnen de school. Het is belangrijk leerlingen en studenten een stem te geven en dat ze tegelijkertijd ook ervaren hoe ze rekening moeten houden met de stem van anderen.

‘Hanky Panky Goodbye’

Niet alleen bij de conferentie werd er een call-to-action gemaakt om racisme en discriminatie tegen te gaan. Zo deed op 1 november 2022 Stichting Asian Raisins de oproep aan OCW om een verbod te doen op het racistische verjaardagsliedje Hanky Panky Shanghai. Kort daarna verscheen de documentaire ‘Hanky Panky Goodbye’ op NPO. Hierin werd uitgelegd dat ‘Hanky Panky Shanghai’ geen verjaardagsliedje is, maar dat het wel door velen zo wordt beschouwd. In plaats daarvan is het een betekenisloos liedje dat alleen in Nederland wordt gezongen en Chinese talen belachelijk maakt. Toch wordt het nog op veel scholen, en ook buiten de scholen om, gezongen. Dit geeft aan dat scholen bewust moeten blijven stilstaan bij de racistische en discriminerende uitingen die er op scholen kunnen plaatsvinden.  

Op de agenda van OCW: veiligheid en inclusie 

Het ministerie van OCW ziet ook de noodzaak om racisme en discriminatie tegen te gaan in het onderwijs en rondom stages. In oktober kwam OCW met een agenda tegen discriminatie en racisme, waar School & Veiligheid een rol in speelt. Als ambitie heeft OCW dat alle instellingen veilig en inclusief moeten zijn voor iedereen. De campagne de Week Tegen Pesten en de conferentie Met Alle Respect! van SSV werden hierbij al benoemd als mooie voorbeelden waar scholen gebruik van kunnen maken. Daarnaast is OCW is van plan om nog verdere ondersteuning te bieden door bijvoorbeeld te zorgen dat er voldoende aandacht is voor discriminatie en racisme in anti-pestprogramma’s.  

Wat kan je als school doen?

Scholen veilig en inclusief maken vergt natuurlijk niet alleen actie vanuit het landelijk beleid, maar vooral vanuit de scholen zelf. Het kan voor scholen lastig zijn hoe ze om moeten gaan met bijvoorbeeld ‘Hanky Panky Shanghai’ of ‘Zwarte Piet’. Of hoe ze in meer algemene zin racisme en discriminatie tegen kunnen gaan. Recentelijk is er een Wat werkt-dossier uitgebracht dat hier goed bij kan helpen. Het focust zich op vier werkzame mechanismen die voortkomen uit onderzoeken van het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) en Movisie. Voor wie graag een beknopt overzicht wil van wat helpt tegen discriminatie, heeft KIS ook de belangrijkste do en don’ts op een rijtje gezet. Hieronder een kort overzicht ervan:

Do’s: 

• Ervaringsverhalen over discriminatie en inleving stimuleren: zowel jongeren als volwassenen krijgen vaak minder vooroordelen als ze zich inleven in mensen die gediscrimineerd worden. 

• Consequent en herhaaldelijk de norm uitdragen dat discriminatie niet oké is: het is een goed idee om mensen die aanzien genieten of status hebben bij een bepaalde groep, te stimuleren om discriminatie duidelijk af te keuren; zij kunnen daarmee het goede voorbeeld geven aan anderen. 

• Verschillende vormen van discriminatie aan elkaar verbinden en overeenkomsten laten zien: begin met de vorm van discriminatie waardoor mensen zich het meest geraakt voelen en verbind dit vervolgens aan andere vormen van discriminatie. 

• Bewustwording stimuleren bij gemotiveerde mensen die vooroordelen kunnen beheersen: het kan effectief zijn om mensen te confronteren met dat zij zelf ook vooroordelen hebben en hen leren om die vooroordelen ‘onder de duim te houden’.  

Don’ts: 

• Stereotypen herhalen: wanneer je stereotype beelden benoemt (‘alle moslims zijn..’ of ‘alle Surinamers doen…’) leidt dit tot versterking van stereotype beelden, zelfs als je naderhand uitlegt dat deze niet kloppen. 

• Discriminatie en vooroordelen vooral ‘rationeel benaderen’: vooroordelen zijn niet rationeel, en daardoor dus ook moeilijk rationeel onderuit te halen.  

• Discussies of debat organiseren: voorkom discussies of debatten over of (een bepaalde vorm van) discriminatie wel of niet oké is. Discriminatie is bij wet verboden en de wet ter discussie stellen doet af aan de invloed van deze wetgeving.