Veilig werken aan het thema seksualiteit, gender- en seksuele diversiteit

Een onderwerp dat wat losmaakt

Het behandelen van maatschappelijke gevoelige onderwerpen in de klas – denk aan het klimaat, oorlog, discriminatie maar ook seksualiteit, gender en seksuele diversiteit – zorgt voor uiteenlopende reacties. Denk aan ouders die zorgen uiten over meedoen aan de Week van de LentekriebelsJaarlijkse projectweek voor het basisonderwijs over relaties, seksualiteit en weerbaarheid van Rutgers.. Negatieve reacties van leerlingen en studenten over Paarse VrijdagFeestelijke dag op scholen over respect voor gender- en seksuele diversiteit en jezelf kunnen zijn. Een initiatief van COC NL en GSA Netwerk.. Het kan allemaal zorgen voor verdeeldheid en spanningen binnen de school en leiden tot polarisatie. Dit staat een open dialoog, empathie en begrip tussen verschillende groepen in de weg en brengt de sociale veiligheid op school in gevaar.  

Werken aan het thema relaties en seksualiteit op school is juist een mooie manier om te leren hoe we respectvol met elkaar en de buitenwereld omgaan. Het leert kinderen bewuster te zijn van welk gedrag wel en niet acceptabel is en dat is nodig voor sociale veiligheid. School is bij uitstek een plek waar kinderen, met al hun verschillende achtergronden, dit leren. (Sjoukje, adviseur School & Veiligheid)

Het belang van een gedragen visie   

School & Veiligheid raadt scholen aan een duidelijke visie te hebben op het thema, die gedragen wordt door het hele team. Een visie geeft richting in hoe je praat en lesgeeft over seksualiteit, seksuele – en genderdiversiteit. Ook heb je als school hiermee iets in handen in de communicatie naar ouders toe.

Om samen tot een gedragen visie te komen kun je het Spel Gedragen GedragSpel Gedragen Gedrag spelen met het team. Ga ook met elkaar na wat jullie nu al doen op het onderwerp. Stel de vraag waarom jullie het belangrijk vinden mee te doen aan bijvoorbeeld de Week van de Lentekriebels, de Week van de LiefdeThemaweek voor het voortgezet onderwijs en mbo over relaties en seksualiteit georganiseerd door Rutgers. en Paarse Vrijdag. Past dit binnen onze visie en onze schoolgemeenschap? Denk samen na over hoe je de visie naar ouders en leerlingen communiceert en hoe  de visie tot uiting komt in school? Bijvoorbeeld door zichtbaarheid van posters of symbolen zoals vlaggen en in (voorbeeld)gedrag van leerkrachten.

• Lees meer over visievormingvisievorming op School & Veiligheid.
• Maak gratis gebruik van het Digitaal VeiligheidsplanDigitaal Veiligheidsplan.

Investeer in contact met ouders

Met name in het basisonderwijs is investeren in het contact met ouders van groot belang als het gaat om het bespreekbaar maken van seksualiteit in de klas. Als je een goede band hebt opgebouwd met de ouders, is het een stuk makkelijker om in verbinding te blijven op het moment dat er zorgen of vragen leven. Een goede relatie, communicatie en afstemming met ouders helpt om onrust te voorkomen en draagt bij aan een veilig en positief schoolklimaat. Enkele tips:

• Informeer ouders over de inhoud van de lessen en lesmaterialenDoe dit ruim van de voren. Ook als je bijvoorbeeld meedoet aan de Week van de Lentekriebels. Maak voor ouders inzichtelijk wat je in de klas behandelt. Vaak heerst er bij ouders een heel ander beeld en geeft het een stuk rust om daar opheldering over te krijgen. Op de website van de Week van de Lentekriebels vind je informatie over communiceren met en betrekken van ouders.
• Maak ruimte voor gesprekHet biedt de mogelijkheid om vragen te beantwoorden en eventuele zorgen weg te nemen. Om ervoor te zorgen dat je als school niet overspoeld wordt met zorgen en vragen via verschillende wegen, is het handig om ouders mee te geven hoe je wilt dat ouders contact opnemen. Stel bijvoorbeeld een contactpersoon aan voor dit specifieke thema en geef mee wat prettig is in de communicatie.
• Toon begripLaat merken dat je de zorgen, angsten en behoeften van deze ouders ziet en vraag door op achterliggende zorgen. Kijk samen met de ouders wat je voor ze kunt doen, maar wees ook duidelijk in wat niet kan.
• Wees je bewust van verschillen in perspectiefIn de school krijg je te maken met overtuigingen van jezelf, de school en de wet, de leerling en de ouders. Het is belangrijk om je ervan bewust te zijn dat niet iedereen overal hetzelfde over denkt.
• Geef eventueel (voorlichtings)tips aan ouders Je kunt ouders wijzen op manieren waarop zij met hun eigen kinderen kunnen praten over relaties en seksualiteit. Verwijs bijvoorbeeld naar de website van het NJI.
• Ga op zoek naar common groundWelke waarden en doelen van de ouders en de school komen overeen? Stem bijvoorbeeld af dat het welzijn van de leerling voorop staat en dat het belangrijk is dat leerlingen respectvol met zichzelf en een ander leren omgaan. Wat is er nodig voor de sociaal emotionele ontwikkeling – en seksueel-integere ontwikkeling – en het welzijn van kinderen? Jij kunt als deskundige op het gebied van de ontwikkeling van leerlingen antwoord geven op deze vraag. Grijp waar nodig terug op de schoolvisie.

Ook in het voortgezet onderwijs is communicatie met ouders zinvol. Laat weten wat jullie bijvoorbeeld doen tijdens een themaweek zoals de Week van de Liefde en stel ouders op de hoogte als er een theatervoorstelling is over seksualiteit en lhbti+. Geef daarbij aan waarom jullie het belangrijk vinden om hier ruimte aan te geven. Openheid kan weerstand voorkomen en biedt ouders/verzorgers de mogelijkheid zorgen te uiten en in gesprek te gaan.

• De gratis E-learining Gezonde relaties & SeksualiteitE-learining Gezonde relaties & Seksualiteit – bevat een module over contact met ouders.
• In het blog Samen met ouders werken aan seksuele integriteit lees je meer over het samenspel tussen ouders en school.

Veilig en vertrouwd kunnen lesgeven

Bespreek wat het team nodig heeft om professioneel, met vertrouwen en veilig over het thema les te kunnen geven. Leerlingen respectvol, bewust en verantwoordelijk om leren gaan met de eigen seksualiteit en die van anderen, vraagt om pedagogisch vakmanschap. Bij het praten of lesgeven hierover is ook zorgen voor een sociaal veilige setting van belang. School & Veiligheid biedt tools aan die leraren hierbij ondersteunen:

• De Pedagogische wegwijzersPedagogische wegwijzers geven richting aan hoe je in alledaagse klassensituaties seksuele integriteit kunt voorleven en stimuleren.
• De video’s-met-reflectievragen van de Kijkroute primair onderwijsKijkroute po helpen leraren om professioneler en met meer gemak gevoelige thema’s in je klas te behandelen.
• De visual Stappenplan voor een veilig gesprekStappenplan voor een veilig gesprek van Gendi geeft helder stappen weer hoe je veilig het gesprek over het thema kunt voeren.
• De visual Een lastig gesprek in de klasVisual een lastig gesprek van Gendi helpt je bij het voorbereiden aan de hand van de vijf W’s.
• Bekijk de 10 tips van Gendi voor een veilig gesprek in de klas (po) over gender- en seksuele diversiteitGendi-tips
• De gratis e-learning Dialoog onder Druke-learning Dialoog onder Druk ondersteunt leraren en docenten bij lastige gesprekken en spanningen in de klas.

Vragen? Adviespunt School & Veiligheid

Heb je vragen over sociale veiligheid en onderwijs? Bel of mail dan met het Adviespunt van School & Veiligheid. Wij denken graag met je mee.

Bekijk ook de veelgestelde vragen op Gendi waaronder de vragen: Is aandacht voor gender- en seksuele diversiteit op school verplicht? En Mag een leerling weigeren mee te doen met een les over seksuele diversiteit?

Meer informatie

• Relationele en seksuele vorming op school: hoe doe je dat? | PO-Raad
• Seksuele vorming – Informatie voor onderwijsprofessionals | Rutgers Expertisecentrum seksualiteit
• Lentekriebels: Wij hebben vertrouwen in de professionaliteit van scholen | PO-Raad, 25 maart 2025
• Veilig lesgeven in de Week van de Lentekriebels | Gendi.nl
• Stimuleringsregeling Gezonde Relaties & Seksualiteit | Gezonde School