Veiligheid bij buitenschoolse activiteiten (vo)

Sociale veiligheid

In de wet Veiligheid op school is vastgelegd dat scholen verplicht zijn om de (sociale) veiligheid op school te waarborgen. Dit betekent dat scholen hiertoe ook verplicht zijn wanneer het buitenschoolse activiteiten betreft die onder de verantwoordelijkheid van de school vallen.
Deze verplichting betekent dat er bij buitenschoolse activiteiten maatregelen genomen moeten worden om de (sociale) veiligheid te waarborgen. We hebben voor je een overzicht gemaakt van praktische maatregelen en gedragsregels.

Communicatie

Elke buitenschoolse activiteit begint met communicatie. Informeer ouders over de reis en over praktische zaken zoals reisregels en verzekering.

Contract

“Jaap de Win van het Develstein College in Zwijndrecht werkt alweer een paar jaar met een contract. De leerling verplicht zich hierin om gehoor te geven aan de instructies van de leiding, de lokale gedragscode te volgen, geen alcohol te nuttigen, geen softdrugs mee te nemen en geen wapens of wat als wapen kan worden gebruikt op reis mee te nemen. Een andere regel bepaalt dat een leerling die rookt of alcohol nuttigt op zijn kamer, de reis van alle kamergenoten in gevaar brengt. De leiding kan de leerling naar huis sturen als de regels worden overtreden. Op eigen kosten! De regels zijn behoorlijk streng, maar het is nog nooit nodig geweest om een leerling daadwerkelijk naar huis te sturen. ‘Als het niet anders kan, dan doen we dat wel, maar het is natuurlijk heel ingrijpend. Als een leerling wordt betrapt met alcohol of drugs, dan nemen we die spullen eerst in beslag en spoelen ze door. Daarna volgen sancties. Maar je zet niet zomaar een leerling op de trein naar huis vanuit bijvoorbeeld Rome.” Bron: AD, 20-04-2011

Risico’s in kaart

Travel Inventive heeft de voornaamste risico’s in kaart gebracht tijdens buitenlandse reizen. Op één staat overmatig alcohol gebruik en op de tweede plek wangedrag van leerlingen. Vooral op het gebied van tolerantie, normen en waarden realiseren leerlingen zich te weinig dat ze te gast zijn in een ander land (waar soms andere regels gelden). Bovendien zijn scholen te weinig voorbereid op calamiteiten. De meerderheid heeft geen calamiteitenplan.
Op het gebied van communicatie zijn vaak goede afspraken gemaakt. Tussen leerlingen en ouders, meestal via school. Tijdens de reis een vast aanspreekpunt op school bereikbaar. Lees meer op de website van Travel Inventive (pdf).

Reisregels

Leerlinggedrag op reis noodzaakt scholen tot maatregelen. Alcoholmisbruik en wangedrag van leerlingen worden als voornaamste risicofactoren door leraren benoemd. Waar begint en waar eindigt de verantwoordelijkheid van de leraren ter plaatse? Steeds opnieuw rijst de terechte vraag bij leraren over de grenzen van acceptabel gedrag. Denk hierbij aan:

• Laat leerlingen, leraren én ouders een contract ondertekenen met daarin regels en consequenties voor wangedrag.
• De algemeen geldende gedragsregels die op school gelden, gelden ook bij de buitenschoolse activiteiten (dus ook het pestprotocol!).
• Spreek expliciete gedragsregels af met de leerlingen.
• Spreek expliciete gedragsregels af met de begeleiding.
• Neem de afgesproken regels en de bijbehorende consequenties bij aankomst nogmaals door.
• Stel de achterblijvende ouders ook op de hoogte van de afgesproken regels en consequenties. Ouders moeten beseffen dat ze hun kind in geval van wangedrag moeten ophalen, dan wel de voortijdige terugreis moeten betalen.

Toestemming

Uitgangspunt voor elke buitenschoolse activiteit is dat ouders akkoord gaan met deelname. Ouders verlenen hiervoor hun toestemming door een formulier te ondertekenen bij aanmelding van hun kind op school. Als een kind niet mee mag van de ouders, gaat het kind gewoon naar school of worden met de ouders oplossingen bedacht.

Alternatieven

Voorbeelden van alternatieven waardoor kinderen mee kunnen doen aan buitenschoolse activiteiten zijn:

• Religieuze ouders die halal/koosjer kookten en het eten afleverden op schoolkamp.
• Islamitische ouders die hun dochter elke avond ophaalden op kamp en ’s morgens weer terugbrachten.

Gedrag begeleiders

Leraren moeten zich ook aan de regels houden, vindt Nico Foppen (NKO). “Het gebeurt helaas ook dat we klachten krijgen omdat leraren dat niet doen.” Dus tijdens een Romereis dronken aan de bar hangen is uit den boze. “Schoolreizen zijn voor leraren werk. Ze hebben de verantwoordelijkheid voor de groep. Als er iets gebeurt en ze met spoed iemand naar een eerstehulppostmoeten rijden, dan kun je niet drinken. Punt.” Bron: AD, 20-04-2011

Maatregelen

Het spreekt voor zich dat er bij buitenschoolse activiteiten maatregelen genomen moeten worden om de (sociale) veiligheid te waarborgen:

• Tijdens de werkweek of andere meerdaagse schoolreizen slapen jongens en meisjes gescheiden. De begeleiding slaapt zo mogelijk op een andere plaats dan de leerlingen. Is dit laatste niet mogelijk dan slaapt de mannelijke begeleiding bij de jongens en de vrouwelijke begeleiding bij de meisjes.
• Tijdens het aan-, uit- en omkleden van de leerlingen worden de betreffende ruimtes uitsluitend door de begeleiding betreden na een duidelijk vooraf gegeven teken.
• Jongens en meisjes maken gebruik van gescheiden douches.

In principe gaat een begeleider niet alleen met een leerling op pad. Mocht dit toch noodzakelijk zijn, dan moet dit gemeld worden bij de directie en moet de reden en de tijdsduur aangegeven worden.

Verzekering

Scholen zijn wettelijk verplicht zich tegen aansprakelijkheid te verzekeren. De schoolverzekering dekt meestal de aansprakelijkheid van leraren, overig personeel, bestuur, hulpouders en vrijwilligers voor schade aan derden door onder hun toezicht staande kinderen tijdens, vlak voor en vlak na schooltijd en tijdens school gebonden activiteiten als zwemles, excursies en schoolreizen.

Het verschilt per afgesloten verzekering of risicovolle activiteiten (zoals survival) meeverzekerd zijn. Wanneer dit niet zo is kan de school overwegen om een activiteit niet te laten plaatsvinden.

Calamiteiten

Het is natuurlijk niet te hopen, maar het kan voorkomen dat zich een incident voordoet tijdens een buitenschoolse activiteit of dat deze ontaardt in een calamiteit. Essentieel is dat de directeur op de locatie direct op de hoogte wordt gesteld wanneer er een calamiteit plaatsvindt bij een buitenschoolse activiteit.

• Zet het calamiteitenplan van de school in werking (onder andere informeren ouders).
• Onmiddellijk terugkeer regelen van de activiteit naar school.
• Vang kinderen op bij de locatie.