Vermoedens van seksueel misbruik buiten de school

In elke klas een leerling die misbruikt wordt

Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 6 kinderen seksueel misbruik meemaakt vóór de 18e verjaardag. Dat betekent dat in iedere schoolklas gemiddeld 1 leerling zit die seksueel wordt misbruikt.

Heb je vermoedens of aanwijzingen dat het misbruik is gerelateerd aan de school, lees dan verder op de themapagina’s ‘Seksuele grensoverschrijding’ in het po | in het vo | in het mbo.

Leerlingen laten dit niet zien

Zijn er signalen waar je op kunt letten? Nee, er zijn geen signalen die specifiek wijzen op seksueel misbruik. Kinderen en jongeren geven soms wel lichamelijke en geestelijke signalen af, maar die signalen zijn niet altijd kenmerkend voor seksueel misbruik. Ze kunnen ook het gevolg zijn van andere problemen.

Slachtoffers proberen vaak geen signalen af te geven of te praten over de situatie omdat ze eigenlijk liever niet willen dat het misbruik ontdekt wordt. Dat kan te maken hebben met loyaliteit naar de pleger, die vaak dichtbij staat, zoals een familielid of een huisvriend. Schaamte en schuldgevoel spelen ook vaak een rol. Kinderen denken soms dat zij de enigen zijn die dit overkomt. En bovendien zijn ze bang dat er iets verschrikkelijks gebeurt als het misbruik uitkomt. Wat vaak ook klopt, want het kind kan zijn gezin verliezen en de dader krijgt straf.

Zie je gedragsveranderingen bij een leerling tot 10 jaar? Vraag het kind dan of er iets aan de hand is. Of vraag advies aan een hulpverlener. (Lees verder: Voorbeelden van signalen.)

Reageren als leerling vertelt over seksueel misbruik

Soms stappen leerlingen de drempel over en vertellen jou, als schoolprofessional, wèl over het seksuele misbruik dat ze meemaken of hebben meegemaakt. Wat doe je dan?

Wel doen:

• Blijf rustig.
• Zeg: “Het is niet jouw schuld. Goed dat je het mij vertelt. Dit had nooit mogen gebeuren. Ik zal er goed mee omgaan”. En vraag: “Wat kan ik voor je doen?”.
• Stel open vragen of zeg “Vertel eens”. Luister. Toon belangstelling.
• Vertel wat u met de informatie gaat doen.

Niet doen:

• Stel geen suggestieve vragen.
• Beloof geen geheimhouding.
• Val de pleger niet af.

Meer adviezen:

• Tips van de politie over wat wel en niet te doen bij een vermoeden van seksueel misbruik van een kind.
• Slachtofferhulp: ‘Praten met een kind bij een vermoeden van misbruik’.
• Bekijk onderstaand filmpje van Centrum Seksueel Geweld:

Wat te doen bij vermoedens?

Als je een vermoeden of aanwijzing hebt van seksueel misbruik, ga je naar de aandachts- of zorgfunctionaris van school. Deze zet, samen met jou, het stappenplan van de Meldcode in werking. Dat betekent in het kort:

1. In kaart brengen van de signalen van huiselijk geweld, misbruik en/of kindermishandeling.
2. Collegiale consultatie en zo nodig raadplegen van het meldpunt Veilig Thuis.
3. Een gesprek met de leerling en/of ouder(s).
4. Met behulp van een afwegingskader bepalen of er sprake is van acute of structurele onveiligheid. Bij twijfel altijd Veilig Thuis raadplegen.
5. Acute of structurele onveiligheid: áltijd melden bij Veilig Thuis. Daarnaast is zelf hulp verlenen of organiseren ook mogelijk.

Wat kun je doen – organisatorisch

• Zorg dat er afstemming is met organisaties als wijkteams, GGD en Jeugdzorg om risicovolle situaties in beeld te krijgen en hierin samen te handelen, bijvoorbeeld via een appgroep.

Wat kun je doen – pedagogisch

• Blijf in verbinding met al je leerlingen. Stel je nog steeds op als vertrouwd persoon.
• Als je (als mentor) vermoedt of weet dat een leerling problemen heeft, is het beter om met deze leerling vaker in de week kort te spreken, dan één keer een gepland lang gesprek te voeren. Plan samen een standaard tijdstip in. Het doel van dit contact is de voortgang van en de interesse in de leerling. (“Hoe gaat het met je? Wat ga je doen vandaag? Hoe vul je je dag in?”)
• Praat in de klas regelmatig op een respectvolle manier over al-dan-niet aanraken, bloot en seks (leeftijdsafhankelijk). Dit kan in de vorm van een les, maar ook als het tussendoor ter sprake komt. Zo leert een leerling dat de school een omgeving is waarbinnen veilig gesproken kan worden over onderwerpen die gerelateerd zijn seksualiteit, in ieder geval met u als leerkracht.
• Wijs leerlingen eventueel op de mogelijkheid van bellen of chatten met de Kindertelefoon of Centrum Seksueel Geweld.

Adviezen Veilig Thuis

Veilig Thuis adviseert mentoren: Als het niet goed gaat thuis, schakel dan de zorgcoördinator, de ondersteuningscoördinator of aandachtsfunctionaris van de school in. Of mobiliseer de hulpverlening die al betrokken is bij de leerling. Stem af wat zij kunnen doen.

Bekijk hier meer informatievideo’s voor leraren over misbruik in de thuissituatie.

Meer informatie:

• App: ‘Meldcode kindermishandeling voor onderwijs’, PO-Raad, VO-raad, MBO Raad, AVS