Wetgeving actief burgerschap en sociale cohesie - go

Artikel 11, vierde lid en lid 4a van de Wet op de expertisecentra (WEC)

In de onderwijswet voor het gespecialiseerd onderwijs staat expliciet vermeld dat scholen verplicht zijn aandacht te besteden aan burgerschap. De precieze wettekst luidt als volgt:

4. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op: a) Het bijbrengen van respect voor en kennis van basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens, en het handelen naar deze basiswaarden op school;
b) het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de Nederlandse democratische samenleving; en
c) het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden. 

4a. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de waarden, bedoeld in het vierde lid, onderdeel a, creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met en het handelen naar deze waarden en draagt voorts zorg voor een omgeving waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd weten, ongeacht de in het vierde lid, onder c, genoemde verschillen. 

Momenteel geldende kerndoelen

De manier waarop scholen invulling geven aan de wettelijke burgerschapsopdracht, wordt aan de scholen zelf overgelaten. De kerndoelen geven handvatten op welke manier dit vorm zou kunnen krijgen.  

• Het gaat voor het speciaal onderwijs (so) om kerndoelen 51, 52 en 53 (deze zijn identiek aan kerndoelen 36, 37 en 38 van het primair onderwijs) voor het leergebied ‘Oriëntatie op de wereld en jezelf’. Voor zeer moeilijk lerenden en ernstig meervoudig gehandicapte (zml/mg) leerlingen gaat het om de kerndoelen 30, 31 en 32 van ‘Oriëntatie op mens en wereld’. Een volledig overzicht van de kerndoelen voor het speciaal onderwijs vind je hier.   

• Het gaat voor het speciaal voortgezet onderwijs (vso) om de kerndoelen voor het leergebied Mens en Maatschappij (M&M). Voor het uitstroomprofiel vervolgonderwijs zijn dit kerndoelen 43, 44 en 45 (dit zijn de kerndoelen voor de onderbouw van het regulier voortgezet onderwijs). Voor het uitstroomprofiel arbeidsmarkt zijn dit kerndoelen 24, 27 en 28. Voor het uitstroomprofiel dagbesteding zijn dit kerndoel 40 en 41. Een volledig overzicht van de kerndoelen voor het voortgezet speciaal onderwijs vind je hier. 

Curriculumherziening: actualisatie kerndoelen

Momenteel werkt Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) aan de curriculumherziening. De bovenstaande kerndoelen dateren van 2006 en zijn toe aan een actualisatie. Ook de examenprogramma’s in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs worden onder handen genomen (van toepassing op de leerlingen met het uitstroomprofiel vervolgonderwijs). In de (voortgezet) speciaal onderwijs krijgt burgerschap vorm in een eigen leergebied met kerndoelen. In de examenprogramma’s krijgt zij speciale aandacht in het herzieningsproces van de afzonderlijke vakken, in het bijzonder bij maatschappijleer.

Voor het regulier primair onderwijs en onderbouw van het regulier voortgezet onderwijs zijn er inmiddels conceptkerndoelen opgeleverd. Deze conceptversies zijn van toepassing voor leerlingen in het speciaal (basis)onderwijs (die vallen onder de Wet op het primair onderwijs (WPO)) en leerlingen in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs van het voortgezet speciaal onderwijs. Deze worden momenteel beproefd op bruikbaarheid in de onderwijspraktijk. Meer informatie over deze conceptversies, kun je hier vinden. Het conceptkerndoelenboekje is hier te downloaden. Meer informatie over de actualisatie van de examenprogramma’s kun je hier vinden. 

Voor zeer moeilijk lerenden en ernstig meervoudig gehandicapte (zml/mg) leerlingen en uitstroomprofielen dagbesteding en arbeidsmarkt, wordt er momenteel gewerkt aan functionele conceptkerndoelen. De verwachting is dat deze functionele conceptkerndoelen in het voorjaar van 2025 worden gepubliceerd, waarna zij eveneens beproefd zullen worden op de bruikbaarheid in de praktijk. Bekijk hier de leden van de expertgroep.