Wetgeving actief burgerschap en sociale cohesie - vo

Artikel 2.2 van de Wet voortgezet onderwijs (WVO 2020)

In de onderwijswet voor het voortgezet onderwijs staat expliciet vermeld dat scholen verplicht zijn aandacht te besteden aan burgerschap. De precieze wettekst luidt als volgt:

1. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:

a) Het bijbrengen van respect voor en kennis van basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens, en het handelen naar deze basiswaarden op school;
b) het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de Nederlandse democratische samenleving; en
c) het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden.

2. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de waarden, bedoeld in het eerste lid, onderdeel a, creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met en het handelen naar deze waarden en draagt voorts zorg voor een omgeving waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd weten, ongeacht de in het eerste lid, onder c, genoemde verschillen.

Momenteel geldende kerndoelen

De manier waarop scholen invulling hieraan geven, wordt aan de scholen zelf overgelaten. De kerndoelen geven handvatten op welke manier dit vorm zou kunnen krijgen.

De huidige kerndoelen die raken aan burgerschap zijn:

• Kerndoel 43: De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen, en leert respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.
• Kerndoel 44: De leerling leert op hoofdlijnen hoe het Nederlandse politieke bestel als democratie functioneert en leert zien hoe mensen op verschillende manieren bij politieke processen betrokken kunnen zijn.
• Kerndoel 45: De leerling leert de betekenis van Europese samenwerking en de Europese Unie te begrijpen voor zichzelf, Nederland en de wereld.

Andere kerndoelen die gerelateerd worden met burgerschap zijn kerndoel 36 en 39. Ook 37, 42 en 47 kunnen in verband worden gebracht. Buiten het leergebied M&M zijn er ook kerndoelen Nederlandse Taal die relevant zijn, waar aandacht is voor discussie, informeren en mediawijsheid. Dit zijn kerndoel 5, 6, 7 en 8.

Curriculumherziening: actualisatie kerndoelen en examenprogramma’s

Momenteel werkt Stichting LeerplanOntwikkeling (SLO) aan de curriculumherziening. De bovenstaande kerndoelen dateren van 2006 en zijn toe aan een actualisatie. Ook de examenprogramma’s in de bovenbouw worden onder handen genomen. In de onderbouw krijgt burgerschap vorm in een eigen leergebied met kerndoelen. In de examenprogramma’s krijgt zij speciale aandacht in het herzieningsproces van de afzonderlijke vakken, in het bijzonder bij maatschappijleer.  

 Voor de onderbouw zijn er inmiddels conceptkerndoelen opgeleverd. Deze worden momenteel beproefd op bruikbaarheid in de onderwijspraktijk. Meer informatie over deze conceptversies vind je hier. Het conceptkerndoelenboekje is hier te downloaden. Meer informatie over de actualisatie van de examenprogramma’s kun je hier vinden.