Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
In dit bericht staan onze aandachtspunten die ook in het nagesprek aan bod komen. Het is niet bedoeld als samenvatting van het volledige gesprek. Wij raden dan ook zeker aan om én de documentaire én het nagesprek (nogmaals) te bekijken.
Deelname School & Veiligheid aan online gesprek n.a.v. de documentaire ‘Eindeloos gepest’
Dinsdagavond 8 februari ging Marijke van der Zalm, onze expert op het gebied van pesten, online in gesprek na afloop van de documentaire ‘Eindeloos gepest’ van KRO-NCRV. De documentaire heeft veel losgemaakt. Het maakt op een pijnlijke manier duidelijk hoe belangrijk aandacht voor pesten is. Een aantal punten uit het nagesprek laten wij daarom graag nogmaals de revue passeren.
Aan tafel zaten verder: Margrite Kalverboer (Kinderombudsman), Annelies Kassenberg (Socioloog) en Brenda Schaaper (ervaringsdeskundige voor ouders van een lhbt+-kind). Online kun je zowel de documentaire als het nagesprek (nogmaals) bekijken.
Je hebt een uitgesproken mening, valt op meisjes en jongens of draagt een bril. Je draagt geen merkkleding of juist het ‘verkeerde’ merk. En je wordt gepest. Omdat je anders bent? Nee: omdat je jezelf bent.
Ieder mens is uniek en dat maakt ons automatisch allemaal anders. Een logisch gegeven, maar de realiteit laat ons zien dat dit niet altijd wordt geaccepteerd. Wanneer je anders bent dan de meerderheid val je op. In groepen loop je dan – helaas – meer risico om buiten de boot te vallen. Dit gaat echter niet over het feit dat jij jezelf bent, maar over het feit dat de groep daar niet mee om kan gaan.
Dat geldt voor (groepen) leerlingen net zo. En dan is het aan de onderwijsprofessional om dat risico te verkleinen door de norm te verbreden. Door te werken aan een groepsklimaat waar iedereen erbij hoort. Een sfeer waarin leerlingen oog hebben voor elkaar en de kracht van diversiteit zien en ervaren.
De minisamenleving die een school is, is de perfecte oefenplaats. Het is de plek waar kinderen leeftijdsgenoten ontmoeten en kennismaken met overeenkomsten en verschillen in normen, waarden, omgangvormen, opvoeding, culturele achtergronden en ga zo maar door. Juist daar kunnen kinderen leren elkaar te accepteren, nieuwsgierig te zijn naar elkaar en begrip te hebben voor elkaar.
Als leraar ben je hierin een belangrijk voorbeeld voor jouw leerlingen. Laat kinderen voelen dat ze bij jou zichzelf mogen zijn. Spreek jezelf positief uit over kinderen of volwassenen die afwijken van de norm. Zo beïnvloed je als leraar de sociale norm in de groep.
Experts van School & Veiligheid schreven enkele mooie blogs over het verkleinen van risico’s en verbreden van de norm:
Pesten is een groepsprobleem, en dat betekent dus dat de groep onderdeel is van de oplossing. Maak kinderen bewust van hun eigen bijdrage aan pestsituaties:
Leer kinderen op te komen voor iemand die gepest wordt, hulp te zoeken en de gepeste te steunen. Het is belangrijk dat kinderen zich verantwoordelijk gaan voelen voor elkaar en leren hoe ze elkaar kunnen helpen. Leerlingen kunnen daarvoor terecht op onze website Pestweb.
Nog te vaak bagatelliseren we pestgedrag. ‘Het was maar een grapje’ of ‘Dat hoort bij het opgroeien’. Neem als onderwijsprofessional altijd stelling tégen pesten. Ook als je denkt dat het wel meevalt. Het gaat erom dat een leerling zich gepest voelt. Dat gegeven draagt namelijk niet bij aan een veilig groepsklimaat.
We moeten ook stoppen de verantwoordelijkheid voor pesten bij het slachtoffer te leggen. “Hij /zij is kwetsbaar, moet meer voor zichzelf opkomen of wat meer leren incasseren” Het zijn opmerkingen die vaak worden gemaakt, maar waarmee we het slachtoffer impliciet de boodschap geven: het is je eigen schuld. Pesten gaat niet over het slachtoffer, maar over een sociaal onveilig groepsklimaat. Als je dat niet verandert, los je pesten niet op.
Mobiele telefoons, tablets, sociale media: ze zijn niet meer weg te denken. Kinderen zijn ermee opgegroeid. Ze kennen geen wereld zónder. Het is voor hen niet iets extra’s, het is een volwaardig ‘onderdeel van’.
En net als in het gewone leven, is pesten ook online helaas niet volledig uit te bannen. Sterker nog: online pesten stopt niet als leerlingen naar huis gaan. In hun veilige huis, aan de eettafel, in bed: het cyberpesten gaat gewoon door.
Maak steeds de verbinding tussen de fysieke en online wereld. Als je afspraken maakt over hoe jullie in de klas met elkaar omgaan, dan horen daar ook afspraken over online omgang bij. Een simpele regel is: wat in de fysieke omgang niet oké is, is dat ook niet online.
Belangrijk is dat je deze afspraken met de klas blijft evalueren. Bespreek het liefst wekelijks hoe het gaat, zowel offline als online. Stel vragen als: Wat gaat er goed?, Wat niet?, en Wat moeten we bijstellen? Maak leerlingen bewust van hun gedrag op sociale media en leer ze wat ze kunnen doen als zij of een klasgenoot online wordt gepest. En als je met een leerling praat over hoe het gaat, vraag dan ook eens: “Hoe gaat het met je online?”
Een sociale media-protocol is onmisbaar voor scholen. Je kunt namelijk nooit iemand aanspreken op ‘grensoverschrijdend gedrag’ als de grenzen nergens beschreven zijn. Ook moet vooraf duidelijk zijn welke maatregelen of sancties er kunnen volgen als de regels overtreden worden. Bron: Sociale media en schoolmedewerkers: omgaan met valkuilen, een uitgave van Kennisnet en School & Veiligheid.
We schreven het eerder al: “Neem als onderwijsprofessional altijd stelling tégen pesten.” Ook als je het niet ziet gebeuren, maar er wel weet van hebt. Pesten kan ernstige littekens creëren; kinderen die gepest worden, kunnen daar hun hele verdere leven last van hebben. Als kinderen stelselmatig worden buitengesloten, getreiterd, uitgescholden is pesten een vorm van kindermishandeling.
Ga in gesprek met collega’s en je teamleider en neem contact op met de ouders, van zowel de gepeste als de pester. Gebeurt het buiten het schoolplein? Neem contact op met de wijkagent of jongerenwerkers uit de buurt. Er zijn zoveel mogelijkheden; ook als het niet in je eigen klas gebeurt. Je staat er niet alleen voor.
Als je als onderwijsprofessional behoefte hebt om meer te weten hoe je pestgedrag kunt voorkomen, en hoe je ermee omgaat als het toch gebeurt, dan kun je op schooldagen van 9.00 tot 16.00 uur terecht bij ons Adviespunt. En natuurlijk biedt ook onze website veel informatie, waaronder:
Naast onze website over sociale veiligheid hebben wij ook enkele specifieke, themagerichte websites. Zo hebben wij voor leerlingen de website Pestweb ingericht: wat kun je doen als je gepest wordt of als je weet dat iemand gepest wordt?
En wil je als onderwijsprofessional meer weten over hoe je in de klas aan de slag kunt met de onderwerpen gender- en seksuele diversiteit, neem dan eens een kijkje op onze website Gendi.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
