Gedragsregels in het onderwijs

Regels: leidraad en toetssteen

In het onderwijs zijn regels de gewoonste zaak van de wereld. Vanaf dag één leren de kinderen om hun jas aan de kapstok te hangen, niet te hollen in de gangen, elkaar niet te storen in de klas, et cetera. Net als in het verkeer zorgen deze regels ervoor dat kinderen en medewerkers op school samen kunnen leven en werken. Regels vormen enerzijds een leidraad voor gedrag, anderzijds vormen ze een toetssteen bij overtredingen. Het opstellen van regels vormt een onderdeel van het veiligheidsbeleid.

 

Regels: voor wie, waarover, hoe

Binnen de schoolgemeenschap leven en werken verschillende groepen samen: leerlingen, personeel en ouders. Gedragsregels kunnen zo worden geformuleerd dat zij voor alle groepen gelden, zoals: ‘Wij gaan respectvol met elkaar om’. Gedragsregels kunnen zich ook toespitsen op een van deze groepen of op specifieke gebieden. Het is de keus van de school om voor iedere groep apart regels te maken en/of regels voor de totale schoolgemeenschap op te stellen.

Onderwerpen

Gedragsregels kunnen gaan over diverse onderwerpen. Mogelijke thema’s zijn:

• Taalgebruik
• Fysiek contact
• Kleding
• Gebruik mobiele telefoon (vanaf1-1-2024 niet toegestaan in de klas)
• Sociale media
• Buitenschoolse activiteiten
• Feestelijkheden
• Racisme, discriminatie
• Pesten
• Wapenbezit

Formulering gedragsregels

Check of je gedragsregels hier aan voldoen:

• De regel is concreet geformuleerd.
• De regel heeft betrekking op waarneembaar gedrag.
• De regel is positief geformuleerd.
• De regel is te begrijpen en eenvoudig geformuleerd.
• De regel is in de wij-vorm geformuleerd.
• De regel is situatie-overstijgend.
• De regel is te handhaven.
• De regel is voorzien van een sanctie en er is vastgelegd wie sanctioneert.

 

Draagvlak creëren

De kracht van gedragsregels schuilt in het feit dat elke school schooleigen gedragsregels opstelt. Gedragsregels zijn afhankelijk van het draagvlak van alle betrokkenen. Door met elkaar na te denken en besluiten te nemen over regels ontstaat draagvlak voor schooleigen (gedrags)regels. Hoe groter het draagvlak, hoe effectiever de regels. Regels zijn hierdoor een uiting van de gewenste schoolcultuur. Betrek ook leerlingen in de klas bij het opstellen van klassenregels door de leerlingen hierover mee te laten denken.

Samen de regels vormgeven

Wij ontwikkelden het spel Gedragen Gedrag, om met het personeelsteam afspraken te maken over omgangsvormen binnen de school. Er is een po-versie en een versie voor het vo en mbo. In de versie voor het vo en mbo zijn ook leerlingenkaartjes toegevoegd.

Een andere tool hiervoor vind je op taakspel.nl van de CED-Groep.

De regels blijven communiceren

Als de regels eenmaal zijn opgesteld, is het noodzakelijk erover te blijven communiceren. Daarvoor kan je bijvoorbeeld gebruikmaken van:

• de schoolgids;
• de website van de school;
• vergaderingen;
• mentorlessen;
• ouderavonden;
• posters/pictogrammen in de gangen en lokalen;
• folders;
• (agenda)stickers;
• de regel van de week/maand.

Voorbeeld basisonderwijs

Basisschool De Wonderboom in Amersfoort heeft voor leerlingen zeven ‘Gouden Regels’:

• Hand in hand is oké, slaan, schoppen, duwen, daar doen wij niet aan mee!
• Spullen van jou, spullen van mij, zorg ervoor, dan blijven we blij!
• Lachen is fijn, uitlachen doet pijn.
• Zegt een ander iets, zeg dan even niets.
• Kun je het even niet alleen, dan zijn er anderen om je heen.
• Bij het spelen binnen en buiten, mag ik niemand buitensluiten.
• Doet een ander iets goed, geef hem een pluim op z’n hoed!

Voorbeeld voortgezet onderwijs

De Meander in Gouda heeft vijf uitgangspunten geformuleerd:

• We verwachten dat je je gedraagt.
• Iedereen moet zich veilig kunnen voelen.
• We respecteren dat mensen verschillend zijn.
• We houden met elkaar het schoolgebouw en de omgeving netjes.
• We houden ons aan gemaakte afspraken.

Door niet teveel regels te hebben, kunnen ze beter worden gehandhaafd. De regels zijn verder uitgewerkt in het leerlingenstatuut.

 

Gedragscode personeel

De onderwijssector is waarschijnlijk de enige sector die met (jonge) kinderen werkt, maar geen beroepscode kent. Dat betekent dat scholen/schoolbesturen zelf gedragsregels moeten formuleren voor hun personeel.

Wat is correct gedrag voor het personeel in het onderwijs? VertrouwensinspecteursVertrouwensinspecteurs werken voor de Inspectie van het Onderwijs en kan je raadplegen als ernstige problemen zich voordoen. hebben ervaringen met ongewenst gedrag van personeelsleden in het onderwijs. Daarom schreven zij de ‘Handreiking vertrouwensinspecteurs’, daarin hebben zij een lijst opgesteld met onderwerpen waarover schoolbesturen duidelijke afspraken met hun medewerkers moeten maken:

• taalgebruik
• mediagebruik: mobiele telefoon, internet, sociale media en fotograferen
• grapjes/plagen/pesten
• één-op-één-contacten met kinderen
• troosten/belonen/feliciteren in de schoolsituatie
• straffen
• fysiek contact
• toezicht bij aan-, uit-, omkleden en douchen
• eerste hulp verlenen
• begeleiding bij buitenschoolse activiteiten
• toezicht in slaapruimtes bij buitenschoolse activiteiten.

Personeel moet zich naar elkaar én naar leerlingen in ieder geval onthouden van ongewenst gedrag, zoals pesten, dreigen, agressie, geweld, ongewenste intimiteiten, seksueel misbruik, discriminatie en racisme.

Omgangsregels voor personeel worden, net als bij leerlingen, bij voorkeur opgesteld door het onderwijspersoneel zelf. Succesvolle omgangsregels moeten namelijk passen in de eigen schoolorganisatie en (uit)gedragen worden door het team. Hiervoor kan het eerdergenoemde spel Gedragen Gedrag gebruikt worden. Scholen hoeven bij een gedragscode niet zelf het wiel uit te vinden. Ze kunnen hun voordeel doen met de ontwikkelde voorbeeldgedragscode.