Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Het schoolfeest is voor veel leerlingen een hoogtepunt van het jaar. Hoe houd je de feestelijkheden op school veilig en plezierig? Hoe zorg je voor een leuke ervaring voor alle leerlingen, waarbij iedereen elkaars grenzen respecteert? Om de schoolveiligheid te waarborgen, wil je als school omgangsregels en afspraken maken. Juist ook als het om feesten gaat.
Het is van belang dat deze regels van tevoren duidelijk en helder zijn, voor iedereen op en rond school. Dus voor de leerlingen, de ouders én het personeel. Daarnaast zorgt een duidelijk sanctiebeleid bij overtreding voor veiligheid en duidelijkheid.
Feesten zijn er op school én in de vrije tijd. Voor leerlingen bieden feesten de mogelijkheid om te experimenteren en te oefenen met wensen en grenzen. En dat gaat met vallen en opstaan. Buiten school begeleiden ouders hun kinderen daarbij. Als het feest plaatsvindt op school heeft ook het onderwijspersoneel daarin een pedagogische rol. Want juist bij ontspannende activiteiten is het van belang dat je de sociale veiligheid in het oog houdt.
De school is een plek waar leerlingen leren samenleven. Zo kun je een schoolfeest zien als een plek waar leerlingen (onbewust) leren hoe je het leuk kunt hebben met elkaar. Feesten zijn bij uitstek momenten voor het oefenen. Het biedt een veilige omgeving om in te experimenteren, met een welkome sfeer voor diversiteit.
Met elkaar praten over gedrag en omgangsregels tijdens het schoolfeest – binnen het team, maar ook met leerlingen – heeft als doel tot gezamenlijk (gedragen) gedrag te komen. Zoals: Wat vinden we van (te) korte rokjes? Past dat bij onze school? Of is het schoolfeest er júíst voor om daarmee te experimenteren?
Als leraar (pedagoog) heb je daarnaast nog een aanvullend doel, namelijk: het aanleren van onderling respect waarbij je als docent een voorbeeld bent. Juist op een feest komt respect voor diversiteit en de seksualiteit van een ander om de hoek kijken. Benadruk dat leerlingen terecht kunnen bij de aanwezige schoolmedewerkers als ze iets vervelends meemaken tijdens het schoolfeest. Bijvoorbeeld als ze ongewenst betast worden, of als voor ‘kech’ of ‘homo’ worden uitgemaakt. Zorg dat de regelsZie ook onze folder Grenzen aan Gedrag. onder alle aanwezige schoolmedewerkers bekend zijn. Bagatelliseer een melding niet.
Zorg voor draaiboeken rondom vieringen en actualiseer deze. (Omgangs)regels bij feestelijkheden liggen tenslotte in het verlengde van de bestaande gedragsregels op school.
Scholen zijn verschillend en daarmee zijn de gemaakte afspraken per school ook anders. Door met elkaar na te denken en besluiten te nemen over regels en gewenst gedrag ontstaan schooleigen regels. Hoe groter het draagvlak, hoe effectiever de regels. Regels zijn zo een uiting van de gewenste schoolcultuur. Betrek dus juist de leerlingen bij het opstellen van regelsMet ons spel Gedragen Gedrag kom je tot gezamenlijk gedragen afspraken..
Vragen die aan de hand van situaties aan bod kunnen komen in het spel Gedragen Gedrag:
Praat in de week voorafgaand aan een schoolfeest in het mentoruur over wat is toegestaan en wat niet. Bijvoorbeeld: ‘Bij ons op school zijn vernielingen en discriminerende opmerkingen niet toegestaan.’ En bespreek hoe leerlingen hun wensen en grenzen kunnen aangeven. Om leerlingen te leren hun grenzen aan te geven, kun je vragen bespreken als: Wanneer geef je op tijd je grenzen aan? Wanneer is het moment gekomen dat je het gaat melden bij een docent of de schoolleiding?
Andere momenten om afspraken, wensen en grenzen te bespreken zijn bijvoorbeeld het begin van het schooljaar: de gouden weken. Je kunt dit bespreken met je leerlingen in de klas. Maar bespreek het ook met je collega’s; binnen de school moet er duidelijkheid zijn over wat wel en niet mag. Zie ook de bovenstaande alinea ‘Gedragen gedrag’.
Ongemakkelijke en ongewenste situaties en klachten kun je voorkomen door duidelijke afspraken te maken rondom feestelijkheden op school. Er zijn ‘leuke en luchtige’ manieren te bedenken om de aanvullende regels op school kenbaar te maken:
Steeds meer scholen nemen bij schoolfeesten praktische maatregelen om incidenten te voorkomen. Zo huurt de schoolleiding bijvoorbeeld vaker beveiligers in, zijn introducé(e)s niet welkom, moeten leerlingen bij de entree hun schoolpas tonen en zijn er regels rond alcohol- en drugsgebruik.
Vragen die jullie jezelf kunnen stellen bij het opstellen van regels:
Welke regels van belang zijn om op te stellen, verschilt natuurlijk per school. Voorbeelden van regels kunnen zijn:
“Gezellig dansen mag, maar het daggeren, zoals dat soms gedaan wordt, hebben wij verboden.” Een docent
Hoewel alcohol en drugs voor veel scholen aandachtspunten zijn, zijn er tijdens schoolfeesten ook andere onderwerpen waar een school afspraken over moet maken, om zo te zorgen voor sociale veiligheid. Bijvoorbeeld over het gedrag op de dansvloer: wat is wel en niet toegestaan op jullie school?
Dansvormen als daggerenTwee of meer personen die dicht tegen elkaar aan dansen, kruis tegen bil, en hun lichaamsdelen erotisch tegen elkaar wrijven. Meiden doen het onderling, en jongens met meiden. Scholen maken zich er zorgen over. Leerlingen vaak een stuk minder., Bij deze dansvorm gaat het wrijven met geslachtsdelen over in stoten. Daggeren is een Jamaicaanse dans waarbij een man en vrouw verschillende seksueel getinte posities innemen. De naam ‘daggeren’ is afgeleid van de Engelse benaming voor ‘dolk’ (dagger). De penis van de man zou bij de dans als dolk herhaaldelijk op de vagina van de vrouw insteken. De dans vergaarde wereldwijde bekendheid door verschillende controversiële daggervideo’s op YouTube. Niet iedereen vindt dit prettig. zijn onderdeel geworden van de jongerencultuur. Waar de grens ligt, is per school verschillend. Daggeren kan fysiek pijnlijk zijn, waardoor de grens tussen dansen en seksueel geweld vervaagt. Daarom is daggeren op veel schoolfeesten – net als op veel andere georganiseerde feesten voor jongeren – verboden.
Praat erover in het docententeam. Zijn dansvormen als schuren en daggeren of niet toegestaan? Welk dansvormen zijn acceptabel en welke niet? Besteed ook hier aandacht aan in aanloop naar een schoolfeest. Hoe ga je met elkaar om op een dansfeest? Praat erover met leerlingen en met elkaar. Maak samen afspraken over wat wel en niet is toegestaan. Dan kun je leerlingen die tijdens een feest te ver gaan er ook op aanspreken.
“Een jongen die ik wegduwde, bleef gewoon doorgaan. Toen ik daarna zei dat hij moest oprotten, wilde hij me slaan.” Een leerling
Wie A zegt, hoeft nooit B te zeggen; ook niet als het gaat om dansen en seksueel gedrag. Leerlingen moeten weten dat ze te allen tijde mogen stoppen en/of van mening mogen veranderen.
Het kan soms lastig zijn om grenzen aan te geven. Wat het voor leerlingen extra lastig kan maken, is de angst dat sommige jongens boos worden als een meisje niet verder wil schuren. Een verklaring voor die boosheid van zo’n jongen is dat hij gezichtsverlies lijdt ten opzichte van zijn vrienden die wel langer met een meisje mogen schuren. Een machocultuur en groepsdruk onder jongens is hier de oorzaak van. Er is lesmateriaal dat hier aandacht aan besteedt. Lees bijvoorbeeld meer over Be a Man van Movisie.
De afspraken die een school maakt over alcoholconsumptie, moeten voldoen aan de wet. Zie bijvoorbeeld artikel 20 van de Drank- en horecawet over leeftijden en artikel 431 van het Wetboek van Strafrecht over het veroorzaken van overlast.
Wie jonger is dan 18 jaar, mag niet in het bezit zijn van alcohol. Dus op een schoolfeest mogen leerlingen jonger dan 18 jaar geen drank bij zich hebben en/of nuttigen. Ook is het strafbaar om alcohol te verstrekken aan mensen jonger dan 18 jaar. Wie overlast veroorzaakt kan een geldboete krijgen.
Meer informatie over alcohol en schoolfeesten vind je op de website van het Trimbos instituut of in het artikel Op weg naar de Alcoholvrije School van STAP.
Omgangsvormen bij jaarlijks terugkerende feestelijkheden liggen in het verlengde van bestaande gedragsregels.
Het uitdelen van rozen, kaarten, et cetera maakt pijnlijk zichtbaar welke leerlingen populair zijn of welke leerlingen juist niet. Als schoolleiding kun je preventieve maatregelen treffen zoals het uitdelen van een valentijnsgroet voor álle leerlingen en personeelsleden.
Met carnaval kan het niet gek genoeg, toch? Een leerkracht heeft alleen wel een voorbeeldrol, ook tijdens carnaval. Een mannelijke collega die zich verkleedt als een naakt vrouwenlichaam kan vragen oproepen bij ouders.
Kleding speelt bij carnaval een grote rol. De vrijheid die de kostuumkeuze voor zowel de leerlingen als de personeelsleden biedt, kan gespreksonderwerpen opleveren. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als vooroordelen, seksualiteit en grensoverschrijding.
Misschien is de kleding wat bloter dan op een gewoon schoolfeest. Wat vinden leerkrachten én leerlingen daarvan? Mag en kan echt alles tijdens Carnaval, want misschien is er wel een leerling die zich tijdens Carnaval kleedt zoals diegene zich eigenlijk elke dag zou willen kleden? Allerlei vragen die je bespreekbaar kunt maken binnen je team en met jouw leerlingen.
Tips Carnaval
Examenstunts en 1 aprilgrappen kunnen behoorlijk uit de hand lopen. Ontvoeringen van het docententeam, lijm in de deursloten … het is allemaal al eens gebeurd. Zo kan de laatste schooldag of een examenstunt voor veel scholen een ware crime zijn. Bespreek voorafgaand aan de examenperiode dat grappen en stunts zonder vernedering, vernieling en gevaar gepaard gaan. In sommige gevallen besluiten scholen dat er geen eindexamenstunt mag plaatsvinden.
Ondanks de wettelijke bepaling dat vuurwerk alleen op oudejaarsavond en -nacht mag worden afgestoken, lijkt het (illegaal) afsteken van vuurwerk aantrekkelijk voor veel jongeren. Hoe kan de school voorkomen dat vuurwerk op school schade of zelfs lichamelijk letsel kan veroorzaken? Voorlichting in de klas is een van de manieren die hierbij kan helpen:
Naast voorlichting kunnen er ook kluisjescontroles plaatsvinden en moet duidelijk zijn wat de sancties zijn bij een overtreding. Als een leerling buiten de toegestane periode toch vuurwerk afsteekt, kun je als docent of schoolleiding verschillende dingen doen.
Ga allereerst in gesprek met de leerling, over de gevaren en risico’s. Wellicht heeft de leerling zich laten opjutten door anderen. In sommige gevallen kan het zin hebben om de leerling een excuusbrief te laten schrijven aan de persoon wiens spullen schade hebben opgelopen. In extremere gevallen kan er zelfs een Halt-straf voor 12 tot 18 jarigen aan te pas komen.
De start van het nieuwe jaar en de nieuwjaarsreceptie zijn gelegenheden waarbij veel mensen elkaar de bekende drie zoenen geven. Goedbedoelde nieuwjaarswensen kunnen ongewenst zijn, ook al zegt men dat vaak niet duidelijk om de sfeer niet te verpesten. Wat zijn de afspraken bij jou op school? Zoenen collega’s elkaar? Hoe houden jullie het gezellig en sociaal veilig op dit gebied? Je kunt ongemakkelijke situaties, ongewenste kussen en zelfs klachten voorkomen door hier op school duidelijke afspraken over te maken die gelden voor medewerkers, leerlingen en ouders.
Voorbeelden van preventieve regels op het gebied van ongewenste nieuwjaarswensen:
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Andere kennisbank artikelen over dit onderwerp.
Spel over gewenst en ongewenst gedrag op school. Bedoeld voor onderwijsteams of leerlingen. Naast de versie voor het vo en mbo is er ook een versie voor het po.
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
