Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Conferentie Ondermijnende Krachten | 9 november 2022
We blikken terug op de conferentie ‘Ondermijnende Krachten?’. Een dag die in het teken stond van bewustwording en kennisdeling over de aanpak van ondermijnende en georganiseerde criminaliteit in en rond de school. Het codewoord van de dag is ‘verbinding’. Verbinding met de leerling en diens leefwereld. Verbinding met samenwerkingspartners en het netwerk rond de school.
“Ondermijnende criminaliteit is een lastig en zorgelijk thema”, aldus Amina Saydali (directeur-bestuurder van Stichting School & Veiligheid). “Daarom is het van belang om na te gaan wat je hier als school zelf op kunt doen en wat je van anderen nodig hebt. Met elkaar hebben we een hoop kennis.” Janet ten Hoope (directeur bestuurder van Halt) vult aan:
In de ochtend trapt dagvoorzitter Karim Amghar af door met de zaal de thematiek goed onder de loep te nemen: Wat bedoelen we als we praten over Ondermijnende KrachtenBenieuwd wat ondermijning betekent? Lees hierover op onze themapagina.? Wat is de taak van het onderwijs in de aanpak van ondermijning? Wat kun je doen als je zorgen hebt om een leerling?
In zijn lezing gaat Johan Deklerck in op de werking van de preventiepiramide. “De preventiepiramide brengt orde, verruimt en brengt een integraal perspectief”Johan Deklerck schreef ook een boek over de preventiepiramide. , vertelt Johan Deklerck. Deze piramide vormt een wetenschappelijk kader bij de aanpak in preventie van delinquentie, agressie, pesten of probleemgedrag. Vanuit de theorie wordt ingegaan op een probleemgerichte en niet-probleemgerichte aanpak. Waarin boven in de piramide je je richt op het probleem en onderaan de focus ligt op het welzijn.
Iedereen kijkt anders naar bepaalde risico’s, je preventiebril is dus subjectief. Dat kan leiden tot spanningen en frictie in de samenwerking. Zeker als het gaat om ondermijnende problematiek wil je dat organisaties integraal samenwerken en geen competitie met elkaar aangaan. De school is de plek waar je op elk niveau van de piramide werkt. Het belang is dat je dan onderaan begint en naar boven toewerkt.
Jongeren zitten in een sociale identiteitsontwikkeling waarin ze op zoek zijn naar zichzelf. Ze zoeken hier steun bij leeftijdsgenoten, met als gevolg dat ouders minderzicht op hun kinderen hebben. In deze levensfase van de jongere is er één constante factor: de school. Dat is bij uitstek de plek om jongeren te helpen om een veerkrachtige identiteitFemke Kaulingfreks schreef een boek over de ‘speelruimte voor identiteit’. te ontwikkelen.
Als professionals houden wij ons veel bezig met signaleren en risicobenaderingen, met als doel om de jeugd weerbaar te maken tegen onveilige invloeden. Al zit hier iets paradoxaals in: jongeren trekken zicht terug als we ze te veel in de gaten houden, terwijl ze juist ook gezien willen worden.
In haar keynote benadrukt Femke daarom dat er potentie zit in perspectiefwisseling. We kijken niet langer naar de weerbaarheid van jongeren, maar naar hun veerkrachtigheid. Een mens heeft uitdagingen te verduren en als je daar veerkrachtig mee om kunt gaan, betekent het dat je na een shock weer terug bij jezelf kunt komen. Je hoeft dus niet overal weerbaar voor te zijn, zolang je de weg terug naar jezelf weer kunt vinden. Zowel Johan Deklerck, als Femke Kaulingfreks benadrukken de ‘rijke’ en betekenisvolle omgeving die het verschil kan maken in de verschillende ‘verleidingen’ die op het pad komen van jongeren.
De theorie van de plenaire sprekers komt tot leven in het verhaal van Eric Roth (directeur van een middelbare school). In het panelgesprek staat de gezamenlijke aanpak tegen ondermijnende criminaliteit op school centraal: hoe het jongerenwerk en de school elkaar vonden. Eric Roth vertelt: “Er waren ondermijnende krachten waar we de grip op verloren. Dus moesten we ons kwetsbaar opstellen.” Wapenbezit en verdachte pakketjes in de school waren dagelijkse kost. Eric luidde daarom de noodklok en ging vervolgens in gesprek met de gemeente en wethouders: “We hebben een gezamenlijk probleem, hoe gaan we dat gezamenlijk aanpakken?”. De samenwerking met Jongeren Op Zuid (JOZ) kwam hierdoor op gang. Jurre Bardoel van JOZ benadrukt in het panelgesprek dan ook het belang van jongerenwerk in de school:
Dit kent ook meerdere kanten, want laten we jongeren wel zélf meebeslissen over het beleid dat over hen gemaakt wordt? Djerho Tete zit ook aan het panelgesprek, hij is jongerenpanellid bij Halt. Hij ziet het als zijn verantwoordelijkheid zijn stem te laten horen: “Ik heb het gevoel dat het met name oudere mensen zijn die dingen bepalen voor en over jongeren. Niet iedereen weet hoe ze hun stem kunnen laten horen, daarom vind ik het mijn verantwoordelijkheid dat wel te doen.”
Simone Hoogervorst (Projectleider Stedelijke Jeugdaanpak, Gemeente Leiden), Mustapha Ben el Fakir (Operationeel Specialist, Politie Haaglanden) en Chrissie van der Meijden (Projectleider Jonge Aanwas, RIEC Den Haag) sloten aan. In dit tweede panelgesprek wordt ingegaan op preventie. Chrissie van der Meijden: “In de krant zie je vaak een kop met: Uit het niets heeft een jongere iets gedaan … Het is nooit uit het niets. Er zijn altijd al signalen die door bijvoorbeeld een docent of jongerenwerker al zijn gezien”.
Leren signaleren is daarom van groot belang, maar daarnaast moet je ook nagaan wat je met die signalen kunt doen. In het gesprek wordt benadrukt dat preventie begint bij samenwerking: iedere professional heeft zijn eigen expertise. “Als je de kracht van alle veldspelers bij elkaar zet, kun je integraal samenwerken,” vertelt Mustapha Ben el Fakir. Simone Hoogervorst vult aan: “Vroegtijdige signalen dienen te worden gedeeld en aangepakt. Er dient regie te worden gepakt door gemeenten en hiervoor dienen zij samen te werken met andere partijen. Het is belangrijk dat ze binnen het onderwijs voelen dat ze er niet alleen voor staan.”
Tijdens de workshop ‘Oefenen met de preventiepiramide’ gaat Johan Deklerck dieper in op hoe de preventiepiramide kan worden ingezet als instrument voor de ontwikkeling van een positief en integraal preventiebeleid op school: een aanpak die een brug slaat tussen probleemgerichte en welzijnsgerichte maatregelen, met als doel een sociaal veilige school. Werken aan preventie betekent: werken aan sociale veiligheid. Dit kan op verschillende niveaus, de workshops op de conferentie zijn daarom ingedeeld op basis van de niveaus van de preventiepiramide.
Om een veilige en stevige basis voor de jeugd te creëren, is samenwerken nodig tussen school en haar partners. Deze samenwerking op het gebied van opvoeding, ontwikkeling, hulp en veiligheid helpt voorkomen dat jongeren in de knel komen op school, thuis of in de vrije tijd. In de workshop van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) wordt ingegaan op geleerde lessen van samenwerkingstrajecten door het hele land.
Het meeste aanbod op deze conferentie richt zich op de probleemgerichte aanpak van (ondermijnende) criminaliteit bij jongeren.
Voorlichting in de klas
Al gaat het natuurlijk ook om het signaleren van (ondermijnende) criminaliteit en daar ligt vaak nog een uitdaging en handelingsverlegenheid. In diverse workshop ligt daarom de nadruk hoe je signalen kan omzetten in concrete acties. Het is daarbij minstens zo belangrijk om te kijken welke beschermende factoren er rondom een jongere zijn.
Wat kun en móet je doen als zich bijvoorbeeld een geweldsescalatie dreigt in de school? De professionals van JOZ gingen in op deze vraag in de workshop Geweld binnen de School. Maar hoe creëer je na een incident of calamiteit weer de rust binnen de school en zorg je voor een (sociaal) veilige school? Lynn Louwe van het calamiteitenteamMeer weten over het calamiteitenteam? Je leest het hier. van Stichting School & Veiligheid geeft daar antwoord op in de workshop Wat als het tóch gebeurt?
Als het voorkomt dat een leerling de fout ingaat met een delict, dan sta je voor een dilemma: schorsen of wegsturen? Of zoek je juist naar mogelijkheden voor herstel en perspectief voor de toekomst? In de workshop van Stichting Jongerenrechtbanken Nederland maken deelnemers kennis met de principes van het herstelrecht en de manier waarop een jongerenrechtbank dit zelf toepast op hun school.
Om je een inkijk te geven in alle tools, interventies en preventie materialen hebben we deze in een infographic gezet. Deze is ingedeeld op basis van de preventiepiramide van Johan Deklerck.
Na de workshoprondes sluiten we de dag plenair af met Karim Amghar. Hij haalt samen met de deelnemers de dagopbrengsten op. Karim haalt Amina Saydali aan: “Op een dag als vandaag, na alle verhalen die de revue passeren, voel ik hem letterlijk in mijn buik.” Deelnemers zeggen te zien dat er duidelijk veel moet gebeuren en dat samenwerking daarvoor essentieel is. Ondanks dat de beoogde situatie nog niet bereikt is, zijn we hoopvol voor de toekomst. Amina en Janet benadrukken ook aan het einde van deze conferentie opnieuw: “We kunnen erover praten, maar we moeten streven naar doen.”
De conferentie sluiten we af met een Spoken Word door jongeren van het Jongerenpanel van Halt. Bodhi Bos, D’vaio Belliot, Djerho Tete en Lamyn Belgaroui maken tijdens dit krachtige en kwetsbare optreden tastbaar hoe jongeren zélf kijken naar de huidige problematiek. We moeten de jongere begrijpen en aansluiten bij hun perspectieven om ze te kunnen helpen.
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
