Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Veiligheidsbeleid
Scholen zijn voor leerlingen een plek om te leren. Niet alleen rekenen en taal, maar ook de sociale en emotionele aspecten. Een heldere visie op sociale veiligheid, een sociaalveiligheidsplan en monitoring zijn daarom onmisbaar. Wat is daarvoor nodig? Wat staat je te doen als onderwijsprofessional of -bestuurder? Daarover lees je alles op deze pagina.
Wat is sociale veiligheid op school? Sociale veiligheid betekent meer dan alleen het voorkomen van pesten, agressie of andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Het gaat namelijk om het creëren van een omgeving waar alle leerlingen en studenten zich ondersteund, begrepen en gewaardeerd voelen. Daarom is het belangrijk dat scholen continu aandacht blijven besteden aan groepsvorming en groepsdynamiek. Maar ook aan sociale veiligheid in de breedte en de monitoring daarvan. Alles wat kan bijdragen aan school en veiligheid, staat in het sociaalveiligheidsplan. Een instrument dat kan helpen het sociaalveiligheidsplan op te stellen, is het Digitaal Veiligheidsplan van School & Veiligheid.
In de wet staat dat scholen zich moeten inspannen om pesten tegen te gaan en de sociale veiligheid op school verbeteren. Deze wet geldt voor het basisonderwijs, speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs. Mede daarom staat in de wet dat de schoolleiding twee taken moet beleggen:
Ook moet de school de beleving van veiligheid meten: monitoring. Daarnaast moet iedere school, ook mbo-instellingen, een veiligheidsplan hebben. Tot slot moet iedere school, ook mbo-instellingen het personeel om een VOG vragen.
Het ontwikkelen van een cultuur waarin iedereen – leerlingen, leraren, ouders/verzorgers en ondersteunend personeel – zich gehoord en gesteund voelt, is belangrijk. Voor leerlingen is het zelfs een basisvoorwaarde om goed te kunnen leren. Deze open cultuur is er niet zomaar, dat vraagt inspanning. Bied allereerst ruimte voor een open dialoog: over moeilijke onderwerpen, over de sfeer in de klas, over de samenwerking in het team, enzovoorts. Werk aan een goede groepsdynamiek in de klas en hanteer duidelijke gedragsregels in de school. Zorg voor training en scholing voor je personeel. Daarnaast het is van belang dat je regelmatig (het gevoel van) sociale veiligheid onderzoekt met behulp van een veiligheidsmonitor.
De betrokkenheid van ouders/verzorgers is essentieel voor het versterken van de sociale veiligheid op scholen. Want ouders weten natuurlijk als geen ander wat er speelt in het leven van hun kind. Open communicatie en wederzijds respect tussen school en thuis versterkt het gevoel van gemeenschap en veiligheid voor leerlingen. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de vertrouwenspersoon. Je kunt ouders op verschillende manieren betrekken. Voer bijvoorbeeld zogenaamde ‘driehoeksgesprekken’ met je leerlingen en hun ouders. Daarnaast kun je ze betrekken bij schoolprojecten. Ten derde kun je ze betrekken bij (de keuze van onderwerpen van) ouderavonden.
Bied scholingsdagen aan en stimuleer je personeel om congressen en conferenties te volgen. Op die manier kun je als schoolleiding ervoor zorgen dat personeel uitgerust is met de kennis en vaardigheden om een fijne sfeer op school en in de klas te bevorderen. Het kan onderwijsprofessionals op verschillende manieren helpen. Ze kunnen leren omgaan met conflicten in de klas of met ouders. Daarnaast kunnen zij bijvoorbeeld leren hoe zij met hun leerlingen op een veilige manier onderwerpen bespreken als respect voor diversiteit en andere meningen. Maar ook kunnen ze hun pedagogisch vakmanschap vergroten op het gebied van afspraken over omgang met elkaar: zowel in de klas, als online.
Voor een effectief sociaalveiligheidsbeleid moet je monitoren, evalueren en verbeteren. Want op die manier kun je als schoolleiding reageren op veranderende situaties. Denk bijvoorbeeld aan ‘sociale media’. Ooit stond dit nog in de kinderschoenen, nu zijn sociale media en online interacties niet meer weg te denken uit het leven van leerlingen, studenten en onderwijspersoneel. Welke afspraken maak je hierover? Dit moet je terug laten komen in je veiligheidsbeleid. Feedback van leerlingen, studenten, personeel en ouders/verzorgers speelt een cruciale rol in dit proces, net als de analyse van incidentenrapporten en veiligheidsenquêtes. Kortom: een veiligheidsplan is geen statisch document.
Om scholen te ondersteunen bij het werken aan sociaalveiligheidsbeleid heeft Stichting School & Veiligheid het Digitaal Veiligheidsplan ontwikkeld. Het is een online tool voor het maken of verbeteren van het sociaalveiligheidsbeleid van de school. Met het Digitaal Veiligheidsplan breng je het veiligheidsbeleid van jouw school in beeld. Dat is belangrijk, want sociale veiligheid op school is een belangrijke voorwaarde voor een goed leer- en werkklimaat. Het Digitaal Veiligheidsplan helpt je een op maat gemaakt plan te creëren, dat past bij jouw school wat betreft visie en waarden, leerlingenkenmerken, teamcompetenties, enzovoort.
Het streven naar een sociale veiligheid en een fijn schoolklimaat is een voortdurende inspanning van alle betrokkenen op school. Het is een proces dat zich aanpast en evolueert in reactie op de dagelijkse ontwikkelingen in het leven van leerlingen en onderwijsprofessionals. Door samen te werken, open te staan voor verandering en te monitoren, kunnen scholen een omgeving creëren waarin leerlingen kunnen leren en zich kunnen ontwikkelen. Een sociaal veilig klimaat ontstaat niet door beleid. Het ontstaat door er continu aandacht aan te besteden in alle lagen van de school. En het vormt de basis van een onderwijsgemeenschap waarin iedereen op school – leerlingen, personeel en ouders – zich gehoord, gezien, gerespecteerd, gewaardeerd en veilig voelt.
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
