Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Criminaliteit
Kennisbank
Criminelen ronselen jongeren op en rondom scholen om te dealen, geld wit te wassen of pakjes te bezorgen. Het lijkt een ver-van-je-bed-show, maar het is de realiteit op dit moment. De rol van de school en onderwijsprofessional is hierin van onschatbare waarde. Daarom besteden wij aandacht aan een (preventieve) aanpak van ondermijnende criminaliteit, juist ook in het onderwijs.
Met name jongeren die drugs gebruiken, ‘foute’ vrienden hebben of vroegtijdig school verlaten lopen risico om betrokken te raken bij (georganiseerde) criminaliteit. Ook jongeren met financiële problemen of die gevoelig zijn voor groepsdruk zijn kwetsbaar op of om de school.
Wellicht ben je niet bekend met de termen die wij op deze pagina gebruiken. Daarom staan de belangrijkste termen hieronder op een rij:
Vanuit het perspectief van de crimineel zijn (kwetsbare) jongeren snel en makkelijk te ronselen voor criminele klusjes en is het schoolplein de uitgelezen plek hiervoor. Voor jongeren lijkt het ongevaarlijk: even je pinpas uitlenen, een pakketje wegbrengen voor een bekende uit de buurt … Wat is daar crimineel aan? Het is een ‘vriendendienst’ en als tegenprestatie krijg je geld.
Als je als jongere eenmaal betrokken bent bij een dergelijke klus, is de weg terug heel lastig. Dit vraagt van jongeren een lange-termijninzicht, maar dat ontbreekt vaak omdat ze nog midden in hun ontwikkeling zitten. In eerste instantie hebben ze zelf niet altijd het idee dat ze bezig zijn met iets crimineels, maar beetje bij beetje raken ze steeds verder verstrikt in criminele activiteiten. Criminele uitbuiting speelt hierin dan vaak ook een grote rol.
Op welke niveaus heeft ondermijnende criminaliteit invloed op jouw school en klas? Voor het gemak onderscheiden wij twee niveaus op school:
De wisselwerking tussen deze twee niveaus vraagt dat om repressieve maatregelen, maar ook signalering en preventie. Hoe kun je in de klas of op school aandacht geven aan dit onderwerp en de veiligheid waarborgen als het gaat om ondermijnende criminaliteit? Links in het menu vind je meer informatie over repressie, preventie en signalering in de klas en op school.
Onze adviseur Nathalie Vriezelaar werkte mee aan een aflevering van de podcastreeks ‘De leerkracht achter de veerkracht’ van Simon Mamahit en Onderzoeksteam ONID (Onderwijs, identiteitsontwikkeling bij jongeren en hun omgang met idealen). In deze serie vertellen onderwijsprofessionals, leerlingen en onderzoekers over hun ervaringen met radicalisering en polarisatie onder jongeren en over de mogelijkheden om hier op een verstandige manier op te reageren. De gesprekken bieden daarvoor praktische handvatten en voorbeelden uit de praktijk.
Ook ná een calamiteit bieden wij ondersteuning. Ons Adviespunt is op schooldagen bereikbaar van 9.00 tot 16.00 uur. 030 – 285 66 16 | adviespunt@schoolenveiligheid.nl
Kennisbank artikelen over dit onderwerp:
Veel scholen hebben behoefte aan handreikingen en tips als zij worden geconfronteerd met een ernstige gebeurtenis op school. Daarom kun je bij ingrijpende gebeurtenissen via School & Veiligheid kosteloos een beroep doen op het calamiteitenteam.
Steekincidenten, wapenbezit en wapengebruik, het ronselen van jonge mensen voor criminele activiteiten, drugsdealen; het zijn zaken die helaas niet alleen in series en films zich afspelen. School & Veiligheid sprak met docenten, veiligheidscoördinatoren en schoolleiders omdat hun leerlingen in dergelijke situaties terecht zijn gekomen. In dit e-zine geven experts in jeugd en veiligheid tips en tools waarmee je direct aan de slag kunt: op beleidsniveau, in de klas én voor de individuele leerling.
Of je nu docent Duits, wiskunde of maatschappijleer bent; je werkt continu aan een positieve en prettige sfeer op school. Als het gaat om sociale veiligheid op school komt ook de preventieve aanpak van ondermijnende criminaliteit – gemerkt of ongemerkt – in beeld. Als docent heb jij namelijk direct invloed op jouw studenten. Daarnaast ben je een belangrijke spil in het zien van ‘niet-pluis’-signalen.
Als docent ben je voortdurend bezig met het begeleiden van jonge mensen in hun ontwikkeling. Door dit te benaderen vanuit hun mogelijkheden en capaciteiten, draag je bij aan de identiteitsontwikkeling van de student en versterk je daarmee hun veerkracht. Je geeft positieve feedback en zorgt dat elke student op school gelijk en eerlijk wordt behandeld, hierdoor groeit hun zelfvertrouwen. Het draagt ook bij aan hun vertrouwen in jou als docent en in de school: een school waar ze bij horen en waar iedere student gehoord wordt en zichzelf mag zijn.
Uiteraard ga je als professional conflicten en discussies over normen en waarden niet uit de weg. Als je oprechte interesse toont in de leef- en belevingswereld van de studenten, betekent het ook dat je confronteert en grenzen stelt aan onverantwoord en negatief gedrag.
Hier zitten bij uitstek ook pedagogische leermomenten in. Met studenten praten over de gevaren van de ondermijnende criminaliteit draagt daar ook aan bij. Dit kun je zelf doen, maar er zijn ook verschillende initiatieven en bewustwordingsprogramma’s die hierin kunnen ondersteunen, denk bijvoorbeeld aan de voorlichting van Halt over de kosten van snel geld of het programma #studentalert.
Naast de preventieve aanpak en bewustwording is met name de signalering van afwijkend gedrag van studenten een belangrijke stap. Dat kan soms ingewikkeld lijken. Toch zijn er signalen die erop kunnen wijzen dat een student zich bezighoudt met criminele activiteiten of als sprake is van criminele uitbuiting. Diverse deskundigen hebben de meest voorkomende signalen van ondermijnende criminaliteit onder jongeren in kaart gebracht.Het CKM en Wegwijzer Jeugd en Veiligheid brengen publicaties uit over (jeugd)criminaliteit en uitbuiting. Download ook het e-book Fuik op teamondermijning.nl Signalen die jou als docent op kunnen vallen zijn bijvoorbeeld:
Jouw (niet-pluis)gevoel moet je serieus nemen. Als je vermoedens hebt dat een student zich bezighoudt met ondermijnende criminaliteit, op grond van meerdere signalen zoals hierboven beschreven, is het belangrijk dat je hier niet alleen mee blijft rondlopen. Het blijft altijd lastig om op basis van een lijstje gedragskenmerken tot een sluitende tijdige signalering te komen. Hierin is het belangrijk je eigen gevoel serieus te nemen. Als je op basis van de pedagogische relatie die je met je student hebt denkt dat er iets niet helemaal klopt … onderneem dan actie en raadpleeg een collega of leidinggevende voor .
Breng met elkaar de signalen in kaart die je hebt opgevangen. Stichting School & Veiligheid ontwikkelde hiervoor het Niet-pluisinstrumentDit kosteloos te downloaden Niet-pluisinstrument biedt houvast bij het gesprek over moeilijke onderwerpen.. Deze intervisietool kan je kan helpen om het beeld van de jongere completer te maken en duidelijk te krijgen welke stappen ondernomen moeten worden. Handel nooit alleen, maar meld je vermoedens altijd bij je leidinggevende en bespreek samen welke stappen jullie willen zetten.
Het is een situatie die veel leraren zullen herkennen: een leerling of student vertoont gedrag dat het gevoel oproept dat er iets niet in orde is. Vaak gaat het om een niet-pluisgevoel dat meer is gebaseerd op onderbuikgevoelens dan op zichtbare gedragingen. Dit kosteloos te downloaden Niet-pluisinstrument kan houvast bieden bij een gesprek hierover.
Een fijne sfeer en sociale veiligheid op school is uiteindelijk altijd de verantwoordelijkheid van het hele team. Je als docent gezien, gehoord en gesteund voelen in het team ligt daarbij aan de basis. Daarnaast moet er genoeg ruimte zijn om met elkaar te kunnen spreken over onveiligheid op school en jouw rol in het tegengaan van die onveiligheid.
Ondermijnende criminaliteit is een onderwerp binnen het overkoepelende thema van een veilige school. Dit onderwerp kan ingewikkeld zijn, juist omdat het vaak ver van je af staat. Met name handelingsverlegenheid is de bron om dit onderwerp te vermijden. Maak daarom tijd om dit in, en ook met, het team te bespreken. Juist als jij dit onderwerp aansnijdt kan je in het bredere perspectief zien of ondermijnende criminaliteit ook op het netvlies staat van jouw collega’s en de school. Is iedereen bekend met het begrip ondermijning? Zijn jullie op de hoogte van de signalen van ondermijning? En wat doen jullie daarmee?
Van daaruit ontstaat ook het gesprek of er op jouw school duidelijke afspraken bestaan over het signaleren en melden van ondermijnende criminaliteit.
De aanpak van criminele en seksuele uitbuiting onder jongeren begint met bewustwording en signalering. Hiervoor ontwikkelden Noord-Holland Samen Veilig en Fier ‘BUIT voor professionals’. Het is beknopte en praktische e-learning voor professionals die met jongeren werken, zoals bijvoorbeeld op school.
In de e-learning BUIT voor professionals:
Ga direct naar de e-learning
Schoolveiligheid is primair een zaak van de school zelf. Dat betekent niet dat de school er helemaal alleen voor staat. Er zijn zaken waarbij de school samen kan of zelfs moet werken met de politie. In dit artikel zetten wij de belangrijkste zaken voor een goede samenwerking tussen school en politie op een rij.
Welke kansen en mogelijkheden zijn er om bij te dragen aan de (preventieve) aanpak van ondermijning? Als school heb je een maatschappelijke opdracht die wordt vertaald in de burgerschapsopdracht en door te werken aan een sociaal veilig schoolklimaat.
School is niet per definitie een plek waar alles perfect moet zijn en waar altijd alles goed moet gaan. Het mag een plek zijn waar je fouten mag maken en waar je mag oefenen voor het ‘echie’. Het is een veilige plek waar ruimte is voor een andere mening. Een ontmoetingsplek waar bubbels kunnen worden opengebroken en waar nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd.
Welke verbindende waarden bepalen het gedrag in de school? Maak daarin een onderscheid tussen doelen en bedoeling. Twee kernvragen die kunnen helpen:
Als school heb je de maatschappelijke opdracht in burgerschapsopdracht en het creëren van een sociaal veilig klimaat. Continu werken aan een veilig klimaat op school is van belang om elke vorm van ongewenst gedrag in algemene zin, en ondermijning in het bijzonder, zoveel mogelijk te beperken. Een belangrijk onderdeel hiervan is transparantie naar studenten en ouders: hoe werken jullie als school aan het bevorderen van sociale veiligheid en hoe gaan jullie om met ongewenste en onveilige situaties?
In het veiligheidsplan van de school formuleer je hoe jouw school dit aanpakt en uitdraagt. Hierin staan bijvoorbeeld de procedures rondom het registreren van incidenten en het doen van aangifte beschreven. Vergeet hierin ook niet de sociale kaart van de school en de effectieve – maar ook proactieve – samenwerking met zorg- en veiligheidspartners.
Een goed aangiftebeleid maakt het schoolveiligheidsplan compleet. Het draagt bij aan de veiligheidsbeleving van medewerkers en leerlingen en zorgt dat je snel eenduidig kunt handelen op het moment dat het nodig is.
Een belangrijk instrument om het gevoerde veiligheidsbeleid te monitoren, is het registreren van incidenten. Meten is weten. Met die wetenschap kun je het gevoerde veiligheidsbeleid toetsen op effectiviteit en waar nodig bijstellen. In dit artikel leest u waar u rekening mee moet houden.
Om een veilige en stevige basis voor de jeugd te creëren, is samenwerking binnen gemeenten, met scholen, jongerenwerk én lokale en regionale partners nodig. Deze samenwerking op het gebied van opvoeding, ontwikkeling, hulp en veiligheid, helpt niet alleen voorkomen dat jongeren in de knel komen op school, thuis of in de vrije tijd: door samenwerking wordt de sociale veiligheid in brede zin versterkt. Hoe meer jongeren weten terug te veren bij tegenslag, hoe groter hun weerbaarheid.
Ondermijnende criminaliteit is een maatschappelijk probleem. Juist daarom is samenwerking met de omgeving ontzettend belangrijk om dit probleem aan te pakken. Door in vredestijd goede banden te vormen, kun je samen ingrijpen in moeilijke tijden. Uiteraard zijn de ouders een belangrijke schakelWe schreven ook een artikel over de samenwerking tussen school & ouders.in de aanpak van ondermijnende criminaliteit, maar bij welke organisaties kan je aankloppen als school?
Bij wie kan je terecht als ondermijnende criminaliteit de school binnendringt? We hebben voor jou de partners om de school in kaart gebracht in onderstaande interactieve infographic.
Klik op de partner om meer informatie te lezen. Wil je naar de website voor meer informatie? Houdt dan ‘control’ ingedrukt als je op de button klikt of klik op de rechtermuisknop om deze te openen in een nieuw tabblad/venster.
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
