Let op: Vanwege de kerstvakantie is het Adviespunt gesloten vanaf 20 december 16.00. Maandag 6 januari 2025 zijn wij weer bereikbaar. In geval van een calamiteit zijn de adviseurs van het calamiteitenteam 24/7 bereikbaar.
Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Discriminatie
Kennisbank
In een sociaal veilige school doet iedereen mee en heeft iedereen het gevoel erbij te horen. Discriminatie staat hier haaks op. Toch komt discriminatie helaas voor. Iedereen heeft vooroordelen en iedereen discrimineert. Mensen worden buitengesloten omdat ze worden gezien als anders.
Er zijn twee vormen van discriminatie:
Of iets discriminatie is of niet, is niet altijd zeker. Mensen twijfelen soms of ze wel gediscrimineerd zijn. Hetzelfde geldt voor de ‘dader’. Ook al heb je niet de intentie om te discrimineren, het kan zijn dat je als docent handelt op basis van onbewuste vooroordelen en stereotypen en daardoor de prestaties van leerlingen beïnvloedt.
Bij discriminatie wordt verschil gemaakt op basis van kenmerken die er niet toe doen in die specifieke situatie. Wanneer iemand zonder rijbewijs solliciteert naar een baan als chauffeur, dan wordt hij niet aangenomen. Dat is geen discriminatie. Dat is het wel wanneer deze persoon die baan niet krijgt omdat diegene een vrouw is of een bepaalde religie aanhangt.
Discriminatie kan op lange termijn gevolgen hebben voor de gezondheid en het welzijn van mensen. Het kan zich uiten in pijn, stress, probleemgedrag en mogelijk ziekmelding. Maar het heeft niet alleen gevolgen voor de gezondheid: hoe meer discriminatie jongeren ervaren (zoals ongelijkwaardige behandeling, weigeren van toegang, afwijzing sollicitatie), hoe lager hun zelfwaardering is en hoe minder ze zich maatschappelijk verbonden voelen met Nederland.
Discriminatie aan de orde stellen is niet makkelijk, wel noodzakelijk. Niet alleen omdat discriminatie verboden is, maar omdat ervaren discriminatie heel ongrijpbaar is. Het kan zorgen voor een onveilige sfeer in de school en invloed hebben op leerresultaten en werkplezier.
Spreek je altijd uit tegen discriminatie en voor de gelijkheid van mensen. Grijp in bij uitingen van discriminatie, racisme of uitsluiting. Zo zien studenten dat je voor hen opkomt en beïnvloed je de sociale norm in de groep. Ze leren dat je niet zomaar alles kunt zeggen.
Situaties waarin discriminerende uitingen of gedrag voorkomen, kunnen onveilig voelen. Toch is het niet altijd nodig om het gevoel van onveiligheid te voorkomen of leerlingen ertegen te beschermen. Kinderen die van jongs af aan leren zich staande te houden in een samenleving die niet altijd rechtvaardig en eerlijk is, hebben een voorsprong.
Om een student te ondersteunen die discriminatie ervaart, is het belangrijk dat je je student kent en weet welke strategieën hij hanteert bij het omgaan met een onrechtvaardige situatie als discriminatie. Ook kun je inzetten op het vergroten van weerbaarheid.
Ook tijdens een stage kan een student discriminatie ervaren. Daarom hebben wij een folder ontwikkeld: In gesprek over stagediscriminatie: een stappenplan voor de mbo-docent (pdf).
Kennisbank artikelen over dit onderwerp:
Vanuit het perspectief van de leraar zetten we uiteen hoe je de groepsdynamica in de klas kunt sturen en de groepsvorming een positieve wending geeft.
Het aanpakken en voorkomen van discriminatie is van cruciaal belang voor een veilige en goede ontwikkeling van studenten. Werken aan een prettig klimaat en een goede ontwikkeling van je studenten betekent actief voorkomen van discriminatie. Wat kun je als onderwijsprofessional inzetten?
Ook in onderwijsteams komt discriminatie voor. Het bespreekbaar maken van discriminatie gaat niet vanzelf. De dynamieken die zich voordoen bij studenten en in klas doen zich ook voor bij docenten en in het team. Net als de docent in de klas, kan de teamleider hier een rol spelen. Onderlinge steun is van groot belang.
Je kunt je eenzaam voelen bij discriminatie. Zeker als je het hierover wilt hebben – met collega’s of studenten – en je teamgenoten er niet voor open staan. Een gedeelde ambitie, gezamenlijke aanpak en gedragen schoolvisie kunnen dan behulpzaam zijn. Het vergroten van begrip en respect in de school en de samenleving is een gezamenlijke taak. Het vraagt om bewustzijn dat je samen het goede voorbeeld moet geven.
Daarom is het aan te raden als team in gesprek te gaan en vragen te stellen als:
In de visie van veel scholen wordt beschreven welke uitgangspunten in de school en het onderwijs centraal staan. Respect ontwikkelen voor diversiteit en alert zijn op discriminatie zijn hier onderdeel van. Dat er niet wordt gediscrimineerd is voor veel scholen logisch, maar dat moet ook ingebed zijn in de omgang met elkaar. Belangrijk is dat iedereen goed weet wat discriminatie precies is. Met één les over discriminatie ben je er niet. Herhaal de afspraken en gedragsregels die binnen de school bestaan of die je met je klas hebt gemaakt.
Scholen hebben een belangrijke rol bij het bevorderen van integratie en burgerschap.
Maak discriminatie onderdeel van het veiligheidsbeleid van de school. Ter ondersteuning kun je gebruik maken van het digitaal veiligheidsplan van School & Veiligheid.
Het platform Integrale Veiligheid van de MBO Raad beschouwt veiligheid integraal en heeft daarin de pijler ‘een veilig leer- en werkklimaat’ opgenomen. Hier lees je meer: Scholen die lid zijn van het platform delen informatie en delen kennis en ervaringen m.b.t. veiligheidsthema’s.
De vertrouwenspersoon kan een rol vervullen als het gaat om signaleren, voorkomen en omgaan met discriminatie als vorm van ongewenst gedrag. Studenten kunnen hier terecht wanneer ze een discriminerende uitspraak of situatie willen melden of een klacht willen indienen. Elke klacht of melding is aanleiding om te kijken hoe het beter kan en of het beleid aangepast moet worden.
Scholen zijn wettelijk verplicht aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale cohesie. De overheid laat het aan de scholen zelf over hoe ze daaraan invulling geven.
In de toolbox die bij de QuickScan burgerschap hoort, vind je tips, links, informatie en voorbeelden om je op weg te helpen bij het vormgeven van burgerschapsonderwijs op school.
Online tool voor het maken of verbeteren van een veiligheidsplan voor jouw school. In vijf stappen kun je aan de slag met het in beeld brengen van het beleid rond sociale veiligheid op jouw school.
Scholen zijn verplicht discriminatie tegen te gaan. Dit is vastgelegd in de Grondwet.
Daarnaast kennen wij de Algemene Wet Gelijke Behandeling. In deze wet is artikel 1 van de Grondwet nader uitgewerkt.
Artikel 23 van de Nederlandse Grondwet beschrijft de vrijheid van onderwijs.
Tot slot zijn scholen verplicht zorg te dragen voor het welbevinden van leerlingen en personeel. De Wet Veiligheid op school en de Arbowet vormen hiervoor de basis.
Discriminatie kan gemeld worden bij:
De Nederlandse Grondwet
Scholen in het primair, voortgezet en speciaal onderwijs zijn op basis van de wet Veiligheid op school verplicht zorg te dragen voor een veilige school. Wat houdt deze wet in? Wij bieden verwijzingen naar informatie en hulpmiddelen die helpen bij het in de praktijk brengen van de verplichtingen.
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
