Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Sociale media
Kennisbank
In een veilige school gaan leerlingen verantwoord, respectvol en bewust met elkaar om. Dat geldt ook voor gedrag online en de omgang op sociale media. Het leven van kinderen speelt zich voor een groot deel online af. Voor scholen is het vaak lastig om daar grip op te krijgen. Net als in de fysieke omgeving gelden hier afspraken en moet duidelijk zijn wat acceptabel is en wat niet.
Online gedrag: je doen, laten en handelen in de online wereld. Sociale media: alle online platformen waarbij gebruikers de inhoud verzorgen. Interactie en dialoog tussen de gebruikers staan hier centraal. Er is weinig of geen invloed van een redactie. Deze platformen worden daarnaast veel ingezet voor commerciële doeleinden; zonder dat de gebruiker dit soms in de gaten heeft. Zo krijg je gesponsorde berichten als je eerder interesse hebt getoond in een productgroep of krijg je op basis van de pagina’s die je volgt voorgestelde berichten met inhoud die je waarschijnlijk interessant vindt. Hier kunnen commerciële partijen achter zitten die geld aan je willen verdienen of je mening willen beïnvloeden.
Via sociale media houden we contact met anderen We laten onszelf zien door het posten van berichten, het plaatsen van foto’s, filmpjes, likes en tags. We onderhouden vriendschappen en laten zien wat belangrijk is voor ons. Voor leerlingen zijn sociale media en hun smartphone ontzettend belangrijk en onmisbaar in het onderlinge contact. Het geeft ze rust om te weten dat ze gemakkelijk contact kunnen krijgen en ze voelen zich hier gezien en gesteund. Het is een plek waar ze zich kunnen ontspannen en plezier kunnen maken, waar ze zichzelf ontdekken en leren omgaan met anderen (bron: It’s complicated, the social lives of networked teens, Dana Boyd).
Verlengstuk van de fysieke wereld Contacten onderhouden en uitwisselen van informatie langs digitale weg is een groot goed. Het is een belangrijk deel van de identiteit van leerlingen en het is een verlengstuk van de fysieke, offline wereld. Het heeft helaas ook een donkere kant. Online pesten, uiten van bedreigingen, zonder toestemming delen van sexy beeldmateriaal, chantage met dit beeldmateriaal, discriminatie en het hacken van accounts zijn slechts een paar voorbeelden.
Daarom willen we jonge mensen leren omgaan met de sociale aspecten van online mogelijkheden. Ze moeten leren wat ze kunnen doen wanneer ze te maken krijgen met negatief gedrag, maar ook hoe ze zich zelf respectvol gedragen in een online omgeving. Als leraar heb je daarin een belangrijke rol.
Mensen zijn groepsdieren en de groep heeft invloed op ons gedrag. Dit is zichtbaar in de klas en komt ook online tot uiting. Net zoals je in de fysieke omgeving (de klas) afspraken maakt, kan dat ook voor de online omgeving.
Als de sociale veiligheid in het geding komt moet je ingrijpen, bijvoorbeeld wanneer sprake is van bedreigingen, (cyber)pesten, ongeoorloofd verspreiden van materiaal, accounts die gehackt worden en cyberstalking.
Kennisbank artikelen over dit onderwerp:
Vanuit het perspectief van de leraar zetten we uiteen hoe je de groepsdynamica in de klas kunt sturen en de groepsvorming een positieve wending geeft.
Als team moet je goed weten hoe je online gedrag en sociale media in je lessen en aanpak een plek geeft. Bespreek wat je je leerlingen wilt meegeven en hoe je dit samen aanpakt. Wanneer de school een sociale media protocol heeft, dan kun je verkennen wat dit betekent. Welke regels gelden altijd voor iedereen en waar heb je ruimte om af te wijken in je eigen klas of les
Kijk ook naar je eigen sociale media-gedrag als onderwijsprofessional. Hoe gedraag je je online richting leerlingen en hoe gedraag je je online in algemene zin. Hoe vervul jij je voorbeeldrol in op sociale media? Maak je verschil tussen school en privé?
Wellicht heb je binnen je team iemand die je kunt benaderen als vraagbaak. Net zoals je als leraar niet alles hoeft te weten, hoeven ook niet alle teamleden dezelfde expertise te hebben.
Bespreek een lastige situatie op sociale media in het team. Stem af wie betrokken moeten worden, welke acties nodig zijn en wie de leiding neemt om zaken te regelen.
Wanneer je grote zorgen hebt over een leerling en het probleem buiten jouw competenties en taken ligt, weet dan bij wie je binnen de school terecht kunt en wie het eventueel van jou kan overnemen.
Het kan voorkomen dat bij een incident meerdere scholen of andere partijen betrokken zijn. Spreek dan af hoe je contact legt en wie dat doet. Afhankelijk van de ernst van de situatie kan betrokkenheid van de politie of andere partners noodzakelijk zijn.
Sociale media maken het mogelijk te communiceren over je school en kunnen een bijdrage leveren aan een positief imago. Ook is het een snelle en handige manier om in contact te blijven met collega’s, leerlingen en ouders. Wanneer je je niet bewust bent van de valkuilen, kunnen er echter negatieve gevolgen zijn. Gebruik van sociale media kan het veiligheidsgevoel binnen de school beïnvloeden. Daarom is het goed om afspraken te maken op schoolniveau en met elkaar te bespreken wat dit betekent voor alle betrokkenen.
De manier waarop een leraar zich online profileert kan klachten veroorzaken. Het gezag van een leraar verdwijnt op het moment dat deze ‘te kijk staat’ op internet of uitspraken doet via sociale media die slecht vallen. Compromitterende beelden of extreme uitspraken maken personeelsleden zelf kwetsbaar maar beschadigen ook het imago van de school.
Contact met leerlingen via sociale media gaan snel en gemakkelijk. Als leraar moet je je bewust zijn dat je op sociale media, in een gezamenlijke groep, nog steeds de leraar bent. Dat vraagt ook daar een professionele houding en communicatie over schoolgerelateerde zaken. Een vraag die je je kunt stellen is: “kan ik dit aan mijn collega’s laten zien?”
Bespreek in het team hoe jullie omgaan met sociale media en deelname aan groepen met leerlingen. Op veel scholen is het gebruikelijk dat een docent een klasse-app aanmaakt. Andere scholen hebben een eigen communicatieplatform dat gebruikt moet worden. Je kunt afspreken dat je na een bepaald tijdstip niet meer berichten verstuurt en beantwoordt. Ook kun je afspraken maken over communicatie met ouders. Gebruik je daarvoor de je mailadres van school of communiceer je bijvoorbeeld via Whatsapp? Gebruik je alleen een zakelijk middel of is het oké om een persoonlijk communicatiemiddel in te zetten?
Daarnaast is het wenselijk om afspraken te maken over de omgekeerde situatie: wanneer leerlingen negatieve berichten plaatsen over of ongevraagd beelden delen van onderwijspersoneel en hen tot mikpunt van spot maken. Ook komt het voor dat accounts van leraren worden gehackt en uit hun naam berichten of foto’s worden geplaatst door leerlingen.
Het is vanzelfsprekend dat ouders betrokken worden bij het online gedrag van hun kinderen. Hun kinderen hebben een online leven en ze moeten weten wat daar speelt. Zij hebben, samen met school, een verantwoordelijkheid hun kinderen te leren op een veilige en verantwoorde manier om te gaan met sociale media.
Organiseer eventueel een ouderavond en geef inzage in het protocol sociale media. Zo weten ze wat de afspraken en de sancties zijn voor alle betrokken partijen. Wissel uit waar je als school en ouders tegenaan loopt en hoe je elkaar over en weer kunt helpen.
Wanneer je te maken krijgt met ongewenst en strafbaar online gedrag, spreek dan af hoe de politie moet worden betrokken en wie daarvoor de verantwoordelijkheid heeft.
De grenzen van wat strafbaar is op internet zijn eigenlijk simpel. Wat in het echte leven niet mag, mag online ook niet. De wetten en regels die vastgelegd zijn in het wetboek van strafrecht zijn ook online van toepassing. Denk bijvoorbeeld aan belediging, bedreiging en discriminatie, maar ook aan het hacken van accounts, grooming (digitaal kinderlokken) en identiteitsmisbruik.
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
